بررسی روند کربناتیزاسیون مجدد و شکلگیری کلسیت ثانویه در سفالهای باستانی براساس مطالعات پتروگرافیک

فرایند کربناتیزاسیون مجدد کانی های کربناته در ماتریکس سفالهای تاریخی باتوجهبه بررسی شرایط محیط قرارگیری اثر و همچنین آسیبشناسی نمونه و پیشگیری از آسیبهای بعدی، دارای اهمیت است. درصورتیکه، فرایند تجزیه فازهای کربناته (مانند کلسیت CaCO3 و یا دولومیت Ca،Mg(CO3)2) طی مراحل پخت سفال، کاملنشده و یا کلسیم اکسید (CaO) شکلگرفته بهسبب توقف فرایند پخت، به فازهای پایدار دمای بالا تبدیلنشود، این ترکیب میتواند در مجاورت رطوبت (آب و یا بخار آب)، به فرم کلسیم هیدروکسید (پرتلندیتCa(OH)2) درآید. تنش حاصل از فشار کریستالیزاسیون و افزایش حجم ناشی از رشد این فاز جدید، میتواند سبب ایجاد ریزترک، ترک و جدایش در ساختار سفال گردد. همچنین، پرتلندیت قابلیت جذب کربن دیاکسید را دارد و پس از جذب (CO2)، به تشکیل کریستالهای کلسیت ثانویه سرعتمیبخشد. در اثر تجزیه فازهایی چون گلنیت و آنورتیت در محیط مرطوب با (pH) اسیدی نیز، کلسیت ثانویه میتواند تشکیلشود. فاز کربناته نسبتبه محیط اسیدی بسیار حساس بوده و با جذب (H+)، به بیکربنات محلول در آب تبدیلمیشود. پرتلندیت نیز قابلیت انحلال در آب را دارد. بنابراین، توجه به حضور دانه های کربناته در ماتریکس سفال هنگام فرایند مرمت، بسیار قابل توجه است.
هدف از نگاشتن این مقاله، ارزیابی فرایند کربناتیزاسیون در سفالهای باستانی از طریق مطالعه مقاطع نازک با استفاده از میکروسکوپ پلاریزان است. از این طریق، تخلخل ناشی از تجزیه فاز کربناته، روند هیدراسیون و کربناتیزاسیون مجدد کربنات، به صورت تشکیل پرتلندیت و کلسیت ثانویه، قابل بررسی است.
مطالعات پتروگرافی نشانگر آن است که بررسی فرایند کربناتیزاسیون مجدد در بافت سفال تاریخی، باتوجه به عواملی چون نوع و منشاء فاز کربناته، محیط دفن و تاثیر آن بر میزان تخریب این فازها و تشکیل محصولات ثانویه کلسیم هیدروکسید و کلسیت ثانویه، امکانپذیر خواهدبود.