بازتاب آیین فراموش شده «درخم انداختن (افتادن)» در قصه ها و صورخیال ادب فارسی

بن مایه کلان «در کوزه (خم) افتادن (انداختن)» و شکل دگردیسی یافته آن، که ریشه در آیین های کهن ایرانی دارد، یکی از تصاویر رایج در اشعار و قصه ها و حتی ضرب المثل های ادب فارسی است اما به علت فراموش شدن آیین های مربوط به آن، منشا این تصاویر ناشناخته مانده است. در مقاله حاضر بخشی از قصه ها و ضرب المثل ها و صورخیال ادب فارسی را، که حامل این آیین هستند، تحت بررسی قرار داده ایم. حاصل کار نشان می دهد که ادبیات به طور غیرمستقیم، نگهدارنده و حافظ شعائر و آداب و رسوم بی شماری نظیر این آیین است. همچنین گاهی همبستگی کامل میان آیین و تصویر ادبی وجود دارد و گاهی شعائر و آیین ها ازنظر صورت یا محتوا، متاثر از نفسانیات شاعر و عوامل خارجی تغییر یافته و دگرگون شده اند.