مطالعه فنی و آسیب شناسی مرکب های خوشنویسی معاصر (مشکی)

امروزه باوجود خطاطان توانمند، مرغوب نبودن مرکب های موجود در بازار، یکدست نبودن مواد مرکبها، کشش نامناسب و ماتشدن مرکبها در اندک زمانی پس از خشک شدن که نشان از نداشتن کیفیت لازم آنهاست؛ موجب می شود آثار ارزشمند خوشنویسان پس از گذشت مدتی دچار آسیب هایی مثل ریختگی، تغییر رنگ و حتی تخریب کاغذ گردد. آسیبشناسی مرکبهایی که هنرمندان امروزی آنها را به کار می برند، گامی ضروری برای حفظ این آثار است که در آینده بخشی از تاریخ این سرزمین را شامل خواهند شد. آنچه در پژوهش حاضر کنکاش شده، بررسی فنی و آسیب شناسی مرکب های خوشنویسی مشکی است که بیشتر از دیگر مرکبها در خوشنویسی کاربرد دارند. هدف تحقیق این بوده که با استفاده از مطالعات آزمایشگاهی (شیمیایی و فیزیکی)، اجزا و عناصر تشکیل دهنده مرکبهای مشکی مورد استفاده و همچنین آسیب هایی که با گذشت زمان درآنها پدیدار می شوند، مشخص گردد.
در بررسی شیمیایی، روش های دستگاهی طیف سنجی جذب اتمی، طیف سنجی پراش پرتو x، طیف سنجی تبدیل فوریه- مادون قرمز و روش کروماتوگرافی بهکار رفت. در بررسی فیزیکی، براقیت، پوشانندگی و کشش نمونه ها با استفاده از دستگاه های گلاسیمتر، رفلکتومتر، فوردکاپ اندازه گیری شدند. نتایج بررسی شیمیایی نشان داد مرکبها، ترکیبی آلی- معدنی دارند؛ در نمونه ها از یک رنگدانه سیاه (دوده، جز در یک نمونه) به جای ماده رنگی همراه با یک ماده آلی (احتمالا صمغ) استفاده شده است. در بررسی فیزیکی نمونه ها، مشخص شد بست زیاد موجب براقیت بیشتر و آهن زیاد موجب پوشانندگی بهتر شده است. همچنین استفاده از ذرات ناهمگن، روش نامناسب مخلوطکردن مواد، تهیه و عمل آوری نادرست آنها موجب کشش نامناسب مرکب گردیده است. در بخش آسیب شناسی پس از پیرسازی های مختلف روی نمونه ها، مشخص شد استفاده از رنگدانه دوده مانع از رنگپریدگی شدید مرکب میشود. ضمن اینکه، فزونی یونهای آهن و مس، اکسیداسیون سلولز را افزایش میدهد. میزان زیاد بست هم علاوه بر تسریع در رشد میکروارگانیسم ها، باعث جمع شدن مرکب روی کاغذ و تشکیل توده هایی غلیظ بر کاغذ شده و درنهایت، ریزش لایه مرکب را به همراه دارد. ازدیگرسو، میزان کم بست هم موجب ریزش زودهنگام مرکب از روی تکیه گاه می گردد.