تحلیل آیکونوگرافیک تصویر بشقابی زرین فام از کاشان با نقد آرای گست و اتینگهاوزن

تصویرسازی آثار سفالی با مضامین روایی در ایران، از اواخر دوران سلجوقی در آثار مینایی و زرین فام رواج می یابد. این آثار دارای موضوعات مختلفی از قبیل صحن ه های رسمی درباری، صحنه های زندگی روزمره و نیز صحنه های برگرفته از روایات تاریخی و ادبی هستند. عدم بازنمایی سرراست روایت و مبهم بودن موضوع تصویر شده از جمله عواملی است که همواره درک معنای ضمنی چنین آثاری را با دشواری همراه نموده است. این مقاله بر آن است که معنای نهفته در تصویر بشقابی از این دوران، موجود در گالری فریر که یکی از آثار برجسته زرین فام کاشان است را با تکیه بر رویکر د آیکونوگرافی و انجام تحقیقات کتابخانه ای مطالعه و تبیین نماید. به این منظور ابتدا به توصیف اجزاء تصویر و شناسایی نقش مایه ها و روابط بین آنها پرداخته شده است. پس از آن، موضوع تصویر، مورد بحث و ارزیابی قرارگرفته و فرضیه روایی بودن آن با مراجعه به منابع ادبی موجود و واکاوی تاریخی داستان خسرو و شیرین و چند حکایت افسانه ای مرسوم در آن دوران به آزمون گذاشته شده است و این نتیجه حاصل می گردد که این تصویر به سنت تصوی رنگاری ظروف آن دوره، برگرفته از یک روایت شفاهی با درون مایه عاشقانه است. همچنین فرضیه عرفانی بودن تصویر مطرح و پس از بررسی متون مرتبط، مشخص می گردد که عرفان در انتخاب موضوع روایت و نیز محتوای اشعار موجود در بشقاب تاثیرگذار بوده است. سرانجام نتیجه گرفته می شود که این روایت عاشقانه با مفاهیم عرفانی از طریق مضمون مشترک «عشق و زیبایی»، به طرزی کاملا نامحسوس تطبیق یافته است.