ارزیابی تخریب چربی آزاد در چرم های تاریخی به روش ATR-FTIR (نمونه موردی: مشک چرمی منسوب به دوره سلجوقی)

یکی از مهم ترین دلایل خشکی چرم های تاریخی، تخریب چربی آزاد موجود در ساختار آنهاست، که کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. ازاین رو شناخت فرایند تخریب چربی چرم، به عنوان یکی از ترکیبات مهم افزودنی در فرایند فرآوری چرم، با هدف درک هرچه بهتر آسیب های وارده به آثار چرمی که زمینه ساز انتخاب راه کار صحیح برخورد با آثار است، اهمیت و ضرورت می یابد. لذا در این پژوهش، چربی آزاد موجود در 7 نمونه چرم مورد استفاده در ساخت یک مشک منسوب به دوره سلجوقی و مکشوفه از محوطه تاریخی قلعه کوه قاین، با هدف ارزیابی تخریب آنها، بررسی شد. دراین راستا، پس از استخراج چربی آزاد نمونه های تاریخی با استفاده از حلال دی کلرو متان در دستگاه سوکسله، مطالعه ساختاری به روش طیف بینی انعکاس کل تضعیف شده تبدیل فوریه مادون قرمز (ATR-FTIR)، انجام گرفت. این روش باتوجه به مشخص کردن ویژگی های ساختاری و مولکولی چربی براساس ارتعاش مولکولی پیوندهای موجود در ساختار آن، جهت ارزیابی ویژگی های ساختاری و تغییرات آن، مفید است. پیه گوسفند نیز، به منظور مقایسه طیف مادون قرمز آن، با چربی نمونه ها، بررسی شد. براساس نتایج حاصل، تمام نمونه ها اکسید شده بودند و این آسیب منجر به تغییر در ساختار چربی و تشکیل محصولات ثانویه اکسیداسیون شامل ترکیبات کتونی، آلدهیدی، الکلی و اسید کربوکسیلیک گردیده بود. در برخی نمونه ها، علاوه بر اکسیداسیون، نیتراته و سولفاته شدن چربی ها نیز مشهود بود. براین اساس، یکی از مهم ترین دلایل تشدید خشکی نمونه های چرم مورد مطالعه، اکسیداسیون و تخریب چربی آزاد آنها بود. ازطرفی محصولات اکسیداسیون چربی، در تخریب ساختار پروتئینی چرم نیز دخیل هستند و گسترش آسیب های آن را درپی دارند.