تلقی از «دیگری» در اندیشه اسلامی

مواجهه با «دیگری» یا «غریبه»، خمیرمایه ارتباطات میان فرهنگی است. تعریف انسان و جایگاه او در نظام هستی، پیامدهایی را برای زیست فردی و جمعی او دارد. مفاهیمی که در مورد انسان به کار برده می شود تا حدود زیادی از جهان بینی حاکم بر تعاریف و مفاهیم پرده بر می دارد. بررسی مصادیق «خود» و «دیگری» در بین دانشمندان در طول تاریخ همواره مناقشه انگیز بوده است. لکن امروزه به دلیل شرایط حاصل از توسعه تکنولوژی های ارتباطی و فشرده تر شدن تعاملات اجتماعی گریزناپذیر در میان مردمان نقاط مختلف جهان، توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. شاید ارتباط با «دیگری» هیچ وقت مثل امروز اهمیت پیدا نکرده بود. به هر میزان که «دیگری» مهم شده، توجه به «خود» هم اهمیت پیدا کرده است. به هر اندازه که غرب از آموزه های دینی فاصله گرفته به همان میزان بر توحش و سیطره جویی اش افزوده است. این امر نشان دهنده این واقعیت است که میان احترام به دیگری و دین داری رابطه ای مثبت وجود دارد. اکنون پرسش این است که: آیا می توان با استمداد از آموزه های اسلامی، تعریف واقع بینانه-تری از «دیگری» ارائه کرد به گونه ای که تعاملات انسانی را در جهان تسهیل کند؟ و مبتنی بر این، می توان سوال کرد که زمینه های انسانی و غیرانسانی نادیده گرفتن تعمدی و ناآگاهانه «دیگری» در جهان معاصر چیست؟پژوهش حاضر بر آن است تا از نگاه مطالعات میان فرهنگی، قلمرو «غیریت» یا «دیگری»ها را مطمح نظر قرار داده و آن را از خلال تحلیل محتوای متون دینی و اندیشه های متفکران بزرگ مسلمان بازشناسی کند. در همین راستا از ظرفیت روشی گفتمان لاکلا و موفه در توضیح «دیگری» استفاده می-کند.