نقدی بر داستان های فکری در برنامه درسی

برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان مدتی است که از سوی مدارس و سایر مراکزی که در حوزه تعلیم و تربیت کودک کار میکنند و نیز از سوی دانشگاه ها بهویژه در حوزه های تعلیم و تربیت مورد استقبال قرار گرفتهاست و در این زمینه فعالیتهای مختلفی در این مراکز صورت گرفته که در بخشی از آنها این برنامه تحت عنوان «آموزش تفکر» مورد توجه واقع شده است. یکی از این فعالیتها ترجمه و تدوین کتابهای درسی برای کلاسهای این برنامه است. آموزش و پرورش کشور کتابهایی در این زمینه با هدف تهیه ابزارهای آموزشی برای آموزش تفکر به دانشآموزان و تولید محتوای مرتبط با فکرپروری متناسب با برنامه درسی ملی تهیه کرده است از جمله کتاب تفکر و سبک زندگی پایه هفتم و هشتم و کتاب تفکر و پژوهش برای پایه ششم و نیز کتاب فعالیتهای فکری برای دانشآموزان (مقدمهای بر آموزش فلسفه) ویژه پنجم ابتدایی است که از سوی معاونت پژوهش، برنامهریزی و منابع انسانی آموزش و پرورش به چاپ رسیده است. اما اینکه این کتابها چقدر به اهدافشان (یعنی فراهم آوردن مقدمات برای آموزش تفکر) رسیدهاند خود محل بحث است و یکی از مولفه های موثر در این بحث کیفیت داستانها و محتواهایی است که در این کتابها طرح شده اند. این داستانها اصولا باید قابلیت استفاده برای شروع جریان تفکر در کلاسها را داشته باشند و اینکه آیا این قابلیت در این داستانها وجود دارد یا نه، موضوعی است که در این مقاله به بررسی گذاشته میشود. با توجه به اینکه داستانهای فکرپروری باید دارای ویژگی ها و کارایی های لازم باشند تا در برنامه هایی که به همین منظور طراحی شده اند مورد استفاده قرار گیرند، در این مقاله با در نظر گرفتن الگوها و ویژگی های متعارف برای داستانهای فکری در برنامه فبک (کفایت ادبی، فلسفی و روانشناختی) بعضی از داستانهای دو کتاب تفکر و سبک زندگی پایه هفتم و کتاب فعالیتهای فکری برای دانشآموزان، بر اساس کارایی ها و ویژگی های داستانهای فبک مورد بررسی و نقد قرار گرفت و ضعفهای ادبی، فلسفی و روانشناختی آنها نشان داده شد. رویکرد نقد در این مقاله فقط متوجه خود داستانهاست نه ساختار کتاب، با این هدف که با مشخص کردن ضعفهای داستانها، بتوان به مولفان و اقتباسکنندگان این داستانها و برنامهنویسان فبک، در برطرف کردن ضعفها و بهبود کیفیت تولیداتشان کمک کرد و در نتیجه از داستانهای خارجی مستغنی شد.