حق دسترسی به داروهای اساسی در چارچوب موافقت نامه تریپس و چالش حمایت از حق بین المللی بشر بر سلامت

اگرچه در اسناد بین المللی حقوق بشری به طور صریح به حق دسترسی به داروهای اساسی و حیات بخش به عنوان «حقی بشری» اشاره نشده است، این حق، یکی از حقوق بنیادینی به شمار می رود که در نظام بین المللی حقوق بشر برای تحقق حق بر بهره مندی از سلامت جسمی و روانی مطلوب، ضرورت دارد. یکی از مهم ترین مسائل مرتبط با دسترسی به دارو، بحث حمایت بین المللی از ابداعات دارویی و تعارض احتمالی میان این نظام با نظام بین المللی حقوق بشر است. در موافقت نامه تریپس برای حل این تعارض، انعطاف هایی پیش بینی شده است که دولت ها می توانند با توسل به آن ها از بروز این تعارضات جلوگیری کنند. با تصویب اعلامیه دوحه و صدور تصمیم شورای تریپس درمورد اجرای مفاد بند 6 این اعلامیه، چارچوب جدیدی برای مجوزهای اجباری ایجاد شده است. محور اصلی این پژوهش این است که آیا وجود وضعیت های فوق العاده ملی می تواند عذری موجه برای دولت ها جهت عدول از رعایت مقررات بین المللی راجع به حمایت از ابداعات دارویی باشد یا خیر. موافقت نامه تریپس با پیش بینی امکان استفاده های دیگر از امتیازنامه های ثبت ابداعات دارویی بدون رضایت صاحب آن، به صورتی غیرمستقیم، راه را برای اعضای سازمان جهانی تجارت، جهت عدول از رعایت مقررات این موافقت نامه در موارد حادث شدن وضعیت بحرانی و اضطراری در حوزه بهداشت عمومی باز گذاشته است.