نگاهی به رویداد شهادت قاضی نورالله شوشتری در هند

قاضی سید نورالله حسینی شوشتری مرعشی فقیه شهیر قرن دهم هجری، معروف به شهید ثالث، از جمله علمای ایرانی است که تحت تاثیر شرایط ناموافق سیاسی دوران حکومت سلطان محمد خدا بنده مشهد را ترک کرد و عازم هندوستان گردید. وی در دوران تحصیل در مشهد علاوه بر تسلط بر فقه شیعی، آگاهی وسیعی بر فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت پیدا کرد؛ از این رو از بدو ورود به هند مورد توجه جلال الدین اکبر، سومین حاکم از سلسله تیموریان هند قرار گرفت و به عنوان قاضی القضات منصوب شد. اجتناب اکبر از اعمال سخت گیری مذهبی و سیاست مذهبی خاص او که توام با تساهل نسبت به سایر مذاهب و ادیان بود، به قاضی مجال داد که ضمن آشکارسازی مذهب خود، تالیفات ارزشمندی در دفاع از مبانی تشیع در سرزمین هند فراهم آورد.
قاضی علاوه بر داشتن آثار مکتوب متعدد در دفاع از تشیع، سهم قابل ملاحظه ای در معرفی و نشر این مذهب در شبه قاره هند داشت. اکبر پس از چندی تحت تاثیر مخالفان قاضی، اعتماد خود را به وی از دست داد و فرزند وی جهانگیر از همان آغاز سلطنت، نظر خوشی به او نداشت و سرانجام با تحریک علمای دربار، فرمان به مجازات این عالم بزرگ با ضربات مرگبار تازیانه داد. این مقاله صرف نظر از پرداختن به ابعاد تاثیرگذاری این عالم شیعی در هند، در صدد است تا ضمن بررسی روایات مربوط به علل شهادت وی در هند، دواعی اصلی جهت صدور فرمان مجازات او را روشن سازد. اکثر تذکره ها و تراجم، علت شهادت قاضی نورالله در دوره حکومت جهانگیر، جانشین جلال الدین اکبر را تقیه او و نگارش کتب جدلی ذکر کرده اند، در حالی که شهادت او علل مهم تری دارد که مغفول واقع شده است. در این پژوهش که به شیوه تحلیلی - تاریخی انجام یافته است روشن می گردد که چه عوامل عمده و اصلی، خشم و مخالفت قضات دربار جهانگیر را علیه قاضی برانگیخت و موجب محکومیت او به تحمل ضربات تازیانه و نهایتا شهادت بر اثر شدت این ضربات شد.