بررسی کارایی بخش حمل و نقل ریلی- مسافری کشور با استفاده از رهیافت DEA

حمل و نقل زمینی از زیر مجموعه فعالیت های حمل و نقل است که تاثیر بسزایی بر روی فعالیت اقتصادی سایر بخش ها نیز دارد، به طوریکه انجام هرگونه تلاش در جهت افزایش کارایی این بخش موجب افزایش رونق در دیگر فعالیت های مرتبط می شود. هدف اصلی از این مطالعه، بررسی و سنجش اجزای کارایی بخش حمل و نقل ریلی- مسافری در نواحی 14 گانه راه آهن کشور طی سال های 1386 الی 88 می باشد. برای این منظور از روش تحلیل پوششی داده ها برای اندازه گیری کارایی فنی، مدیریتی و مقیاس در شرایط بازدهی ثابت نسبت به مقیاس تولید، الگوی منتسب به چارز، کوپر، رودز (CCR) و در شرایط بازدهی متغیر نسبت به مقیاس تولید، الگوی منتسب به بنکر، چارز، کوپر (BCC) استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل، میزان ناکارایی موجود در این بخش برای سال های 86 ، 87 و 88 به ترتیب 44/0، 42/0 و 38/0 به دست آمد. همچنین نتایج حاصل از برآورد اجزای کارایی نشان داد که میانگین کارایی فنی، مدیریتی و مقیاس بخش حمل و نقل ریلی- مسافری در سال های مورد بررسی به ترتیب 59/0، 65/0 و 87/0 می باشد و بنابراین، بخش مذکور جهت باقی ماندن در صحنه رقابتی حمل و نقل عمومی و در کنار حمل و نقل مسافری جاده ای می بایست به میزان 41 درصد به خروجی فعالیتی بخش یعنی مقدار نفر-کیلومتر خود اضافه نماید. از دلایل عمده ای که باعث به وجود آمدن ناکارایی فنی در بخش حمل و نقل ریلی- مسافری برخی نواحی شده، می توان به فرسودگی، محدود بودن ناوگان حمل ونقل ریلی و عدم توسعه میزان خطوط راه آهن کشور که باعث اتلاف انرژی و وقت می شود اشاره نمود.