مروری بر وضعیت باستان شناسی دره خرم آباد در دوره نوسنگی و مس و سنگ

روشن شدن وضعیت باستان شناسی و توالی استقراری مناطق مختلف فرهنگی- جغرافیایی و معرفی آن به جامعه ی باستان شناسی ضرورتی انکارناپذیر است. دره ی خرم آباد به سبب شرایط مناسب و موقعیت ویژه آن دارای توالی استقرار از دوره های مختلف پیش از تاریخ تا اسلامی است. تا پیش از این شواهد مربوط به دوره ی نوسنگی محدود به معرفی اشکفت سرخه لیزه بوده است. چرایی یافت نشدن استقرارهای فضای باز دوره ی نوسنگی در دره ی خرم آباد تا پیش از این و بررسی جایگاه نوسنگی این منطقه در غرب ایران به دنبال نتایج حاصل از این پژوهش، و همچنین بررسی کلی و چگونگی وضعیت و توالی استقراری منطقه در دوره ی مس وسنگ و ارتباط این استقرارها با همدیگر از پرسش ها و اهداف اصلی این پژوهش است. مبحث حاضر که به بررسی این دو دوره ی مهم از دوره های پیش از تاریخ دره ی خرم آباد پرداخته، تلاش نموده است تا با تکیه بر نظرات و پژوهش های باستان شناسان غربی در پیش از انقلاب و دو نمونه تاریخ رادیو کربن از دوره ی مس وسنگ قدیم، نتایج حاصل از بررسی های صورت گرفته در سالیان اخیر توسط باستان شناسان بومی و بازدید گزینشی از محوطه های این دو دوره در دره ی خرم آباد و جمع آوری مصنوعات سنگی و داده های سفالی از سطح آن ها، به بررسی دوره ی نوسنگی و مس وسنگ در دره ی خرم آباد بپردازد. براساس گونه شناسی مصنوعات سنگی و ابزارهای شاخص دوره ی نوسنگی همچون انواع ریزتیغه ها، سنگ مادرهای فشنگی با برداشت فشاری و وجود ابزارهای ساخته شده از سنگ ابسیدین که از سطح تپه رواهل یافت شده، دوره ی نوسنگی در این منطقه با عنوان فاز «رواهل» معرفی می گردد. دوره ی مس وسنگ نیز بر پایه دوره بندی «الیزابت هنریکسون» از زاگرس مرکزی و با نگاه به فازبندی «فرانک هول» و «احمد پرویز» از دره ی خرم آباد و با نگاهی نو براساس تجزیه و تحلیل داده های سفالی و مقایسه گونه شناسی آن ها با گونه های سفالی معرفی شده از محوطه های کلیدی منطقه ی زاگرس مرکزی و مناطق فرهنگی هم جوار به سه دوره ی قدیم (فاز باغ نو)، میانه (فاز دارایی) و جدید (فازهای قمری، کنجی و ماسور) تقسیم بندی شده است.