انکار «ضروری دین» و رابطه آن با «ارتداد»

در این مقاله، دو نظریه معروف فقهی مبنی بر اینکه «انکار ضروری دین، موجب کفر و ارتداد است» و «انکار ضروری در صورتی که به تکذیب پیامبر منتهی شود، موجب کفر و ارتداد است»، مورد تجزیه و تحلیل فقهی قرار گرفته و با بررسی موشکافانه روایات مختلف و متعارض، همچنین وجود اجماع و عدم آن، به این نتیجه رسیده است که انکار ضروری به خودی خود، موجب کفر و ارتداد نیست؛ هر چند اماره بر کفر و ارتداد است. در نتیجه، اگر نسبت به شخصی که ضروری دین را انکار می کند، یقین پیدا شد که به توحید و نبوت ایمان دارد و پیامبر9 را تصدیق می کند، ولی در موردی خاص، امر بر وی مشتبه شده و ضروری دین را انکار می نماید، محکوم به کفر و ارتداد نخواهد بود.