دگردیسی خدایان در ایلام باستان

تمدن ایلام مهم‏‏ترین تمدن باستانی و بومی سرزمین ایران پیش از تشکیل حکومت‏‏های آریایی ماد و هخامنشی است. این تمدن، با مرکزیت شوش، از حدود 3200 پ م وارد عصر شهرنشینی شد و در 646 پ م به ‏‏دست آشوری‏‏ها از صحنه تاریخ کنار گذاشته شد. یکی از مهم‏‏ترین ارکان تمدن ایلامیان مذهب و جهان‏‏بینی خاص آنان است که با ساخت معابد، پیکره خدایان، و مراسم و آیین‏‏های مذهبی، مانند قربانی و نذورات، جلوه‏‏گر می‏‏شود. براساس مدارک و شواهد باستان‏‏شناختی، مذهب ایلامیان در گذر زمان بسیار دگرگون شده است؛ مهم‏‏ترین وجه این دگرگونی را می‏‏توان در اشکال مختلف خدایان ایلامی به طرزی آشکار مشاهده کرد. در مطالعه حاضر ‏کوشش شده است، با تکیه بر شواهد باستان‏‏شناختی، سیر تحول اشکال خدایان ایلامی از آغاز شکل‏‏گیری تا سقوط این تمدن در قالب ظاهر، حیوانات (دیوسانان)، ترکیب حیوان حیوان، ترکیب انسان حیوان، انسان، و سرانجام به ‏‏صورت ایزدانی مجرد و نادیدنی به نمایش گذاشته شود.