بررسی تاثیر باکتری های محرک رشد و اسید هیومیک بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گیاه دارویی ریحان Ocimum basilicum L.)در شرایط تنش خشکی در منطقه قم

تنش خشکی محدود کننده ترین عامل رشد گیاهان و تولید محصول است، به صورتی که عملکرد و اجزای عملکرد دانه انواع گیاهان و از جمله گیاهان دارویی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. امروزه معرفی نهاده هایی که بتوانند از طریق بهبود وضعیت آبی در گیاه سبب ارتقای مقاومت به تنش کم آبی شوند، از جمله ضرورت های پژوهش بوده و روش های ارگانیک اولویت بیشتری دارند.بنابراین به منظور بررسی اثر باکتری های محرک رشد (PGPRs)و اسید هیومیک بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گیاه دارویی ریحان Ocimum basilicum L.)در شرایط تنش خشکی این تحقیق انجام پذیرفت.
این آزمایش در سال 1392 در شمال شرقی شهرستان قم به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد که در آن زمان آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح (40 ،70 و 100 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و روش های کاربرد باکتری های محرک رشد در چهار سطح (بدون کاربرد، بذرمال، آب آبیاری و بذرمال+ آب آبیاری) و اسید هیومیک در دو سطح (بدون کاربرد و کاربرد) به صورت فاکتوریل به عنوان عامل های فرعی در نظر گرفته شدند. کاربرد اسید هیومیک و باکتری های محرک رشد در تیمار آب آبیاری 2 بار در مراحل 4 و 12 برگی انجام شد. میزان کاربرد اسید هیومیک به میزان 3 لیتر در هکتار برای هر بار کاربرد در آب آبیاری و منبع باکتری های محرک رشد ازتوباکتر Azotobacter crococcumو آزوسپیریلیوم Azospirillum brasilenseبود.
نتایج و بحث: نتایج به دست آمده نشان داد، اعمال تنش خشکی بر همه ی صفات مورد آزمایش تاثیر منفی و کاربرد اسید هیومیک و باکتری های محرک رشد در هر دو شرایط آبیاری مطلوب (زمان آبیاری 40 میلی متر) و تنش کم آبی ثاثیر مثبتی را بر صفات اندازه گیری شده ایجاد کردند. بنابر یافته های تحقیق، به جز تاثیر متقابل باکتری های محرک رشد و اسید هیومیک، دیگر تاثیر متقابل دو و سه گانه عامل های آزمایشی بر عملکرد دانه و زیست توده ( بیولوژیک) معنی دار بودند. در این شرایط بیشترین میزان عملکرد دانه (67/2636 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیست توده (01/6867 کیلوگرم در هکتار) در دور آبیاری 40 میلی متر، کاربرد بذرمال + آب آبیاری و اسید هیومیک به دست آمد. اثر متقابل سه گانه عامل های مورد آزمون بر وزن هزاردانه نیز معنی دار بود، به صورتی که بیشترین وزن هزار دانه (09/2 گرم) نیز از کاربرد توام باکتری های محرک رشد و اسید هیومیک در مدیریت آبیاری مطلوب به دست آمد که نسبت به تیمار شاهد 31/26 درصد افزایش نشان داد. بنابر یافته های تحقیق، تنش کم آبی منجر به افزایش درصد اسانس اندام های هوایی گیاه دارویی ریحان شد، هرچند عامل های ضد تنش مورد استفاده نیز با بهبود مجموعه شرایط مورد نیاز در هردو وضعیت آبیاری مطلوب و تنش خشکی در نهایت باعث ساخت و ذخیره اسانس بیشتر شدند.
تنش خشکی ناشی از افزایش فاصله آبیاری، همه ی اجزای عملکرد و در نهایت عملکرد دانه را به طور معنی داری کاهش داد و در مجموع کاربرد باکتری های محرک رشد و اسید هیومیک موجب تخفیف تاثیر نامطلوب ناشی از تنش کم آبی شد، هرچند نقش باکتری های محرک رشد بیشتر از اسید هیومیک بود. تاثیر عامل های آزمایشی بر صفت درصد اسانس اندام های هوایی عکس یکدیگر بود، در این شرایط نقش عامل تنش در برایند تغییرات این صفت حتی بیشتر از مجموع تاثیر باکتری های محرک رشد و اسید هیومیک بود.