تاثیر نظام های تغذی های آلی و متداول بر عملکرد و ویژگی های کیفی دانه آفتابگردان در رژیم های مختلف آبیاری

آب یکی از نهاده های اصلی هر نظام کشاورزی است و تولید گیاهان زارعی همبستگی زیادی با کاربرد آب دارد. برای اینکه نظام های کشاورزی در دراز مدت دارای بازده مناسبی باشند، اطمینان از تامین آب کافی برای رشد گیاه حیاتی است. مدیریت تغذیه گیاه به ویژه نیتروژن که یکی از مهم ترین عناصر غذائی و عامل کلیدی در دستیابی به عملکرد مطلوب و با کیفیت در زراعت آفتابگردان به شمار می آید، در شرایط کمبود آب بسیار ضروری است. از جمله منابع آلی جدیدی که امروزه در سامانه های ارگانیک استفاده شده اند، ورمی کمپوست، کمپوست زئولیتی و زئوپونیکس می باشد. در نظام های کشاورزی پایدار، مدیریت نیتروژن مورد نیاز گیاه باید به گونه ای باشد که این عنصر در یک نظام بسته جریان داشته باشد. بنابراین گزینش بهترین منبع کودی حاوی نیتروژن در شرایط تنش کم آبی اهمیت بالایی دارد.
این تحقیق برای بررسی تاثیر رژیم های مختلف حاصل خیزی خاک بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان Helianthus annus L.)تحت رژیم های آبیاری متفاوت ، آزمایشی در سال 1391 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی درسه تکرار اجرا شد. سه رژیم آبیاری شامل آبیاری پس از مصرف 30، 50 و 70 درصد رطوبت قابل استفاده در عمق توسعه ریشه به عنوان عامل اصلی و هشت تیمار کودی شامل تامین کامل نیتروژن گیاه ازطریق کود شیمیائی اوره، کود شیمیائی اوره + کود دامی، زئوکمپوست، ورمیکمپوست، زئوپونیکس، زئوکمپوست + ورمیکمپوست، زئوکمپوست + زئوپونیکس، ورمیکمپوست + زئوپونیکس به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد که تاثیر رژیم های آبیاری متفاوت و تیمارهای کودی مختلف بر همه ی صفات اندازه گیری شده به جز شاخص برداشت معنی دار بود. همچنین تاثیر متقابل رژیم های آبیاری و کود بر عملکرد ماده خشک،عملکرد دانه،شمار دانه در طبق و درصد روغن در سطح یک درصد معنیدار شد. در شرایط آبیاری مطلوب (آبیاری پس از مصرف 30 درصد رطوبت قابل استفاده) بیشینه عملکرد دانه به عنوان مهم ترین صفت مورد بررسی از تیمارهای آلی تلفیقی زئوکمپوست + ورمی کومپوست، زئوکمپوست + زئوپونیکس و ورمی کمپوست + زئوپونیکس به میزان های 2604 ،2440 و 2627 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. در شرایط تنش رطوبتی (آبیاری پس از کاربرد 50 و 70 درصد رطوبت قابل استفاده) تیمارهای آلی دارای زئولیت بیشتر زئوکمپوست، زئوپونیکس و زئوکمپوست + زئوپونیکس عملکرد دانه بهتری نشان دادند. بیشترین درصد روغن دانه(8/49،6/47 و4/47) در آبیاری مطلوب از تیمارهای آلی تلفیقی دارای ورمی کمپوست به دست آمد، در حالی که در شرایط تنش ملایم و شدید کم آبی بیشترین درصد روغن دانه از تیمارهای آلی دارای زئولیت بیشتر (زئوکمپوست، زئوپونیکس ، زئوکمپوست زئوپونیکس) به دست آمد. این نسبت در شرایط تنش کم آبی شدید9،10و21 درصد بیشتر از تیمار اوره + کود دامی بود. در حقیقت تیمارهای آلی زئولیتی افزون بر برخوردار بودن از سودمندی های کودهای آلی به دلیل داشتن زئولیت در شرایط تنش کم آبی، عملکرد و درصد روغن دانه بیشتری تولید کرده اند. با وجود زئولیت، آب بیشتری برای جذب گیاه فراهم شده و در واقع توازن رطوبت در محیط ریشه به دلیل توانایی زئولیت در جذب آب بیشتر است، در نتیجه رشد و عملکرد گیاه افزایش می یابد. بنابر یافته های این پژوهش، در شرایط آبیاری کامل سامانه حاصل خیزی آلی تلفیقی، بهترین منبع برای تامین نیتروژن گیاه است، همچنین در شرایط تنش کم آبی کاربرد کودهای آلی دارای زئولیت بیشتر سبب افزایش عملکرد می شوند.
در نهایت این پژوهش نشان داد که با کاربرد تلفیقی کودهای آلی فراوری شده مانند ورمی کمپوست، زئوکمپوست و زئوپونیکس در زراعت آفتابگردان افزون بر تولید محصولی سالم با عملکردی شایان پذیرش، می توان کاربرد کودهای شیمیایی را نیز کاهش داد.