گزینش برای تحمل به خشکی در فامیل های نیمه خواهری (Half sib family) در چغندر قند

یکی از موثر ترین روش های کاهش خسارت تولید در شرایط تنش خشکی اصلاح ارقامی است که از تحمل بالایی به خشکی برخوردار بوده و به ازاء یک واحد کاهش مصرف آب، کاهش عملکرد کمتری داشته باشند. بدین منظور اصلاح گرده افشان های دیپلوئید متحمل به خشکی به عنوان یکی از پایه های رقم هیبرید مد نظر قرار گرفت. از چهار توده گرده افشان دیپلوئید، تعداد 45 فامیل نیمه خواهری تهیه و در شرایط تنش خشکی ارزیابی و فامیل های برتر با بیشترین عملکرد ریشه انتخاب شدند. سپس فامیل های جدید تهیه و پس از ارزیابی نهایی، 23 فامیل برتر انتخاب و با یک سینگل کراس نرعقیم منو‍ژرم به عنوان والد مادری تلاقی داده شدند و 23 هیبرید تست کراس بدست آمد. این هیبریدها به همراه رقم گدوک و یک هیبرید متحمل به تنش خشکی (IR7) به عنوان شاهد (در مجموع 25 تیمار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو آزمایش با آبیاری نرمال و تنش خشکی در ایستگاه طرق مشهد به مدت دو سال زراعی (86 و 87) مورد مقایسه قرار گرفتند. در آزمایش بدون تنش، آبیاری در طول فصل رشد بطور معمول بر اساس 90 میلیمتر تبخیر از طشتک کلاس A انجام شد، ولی در آزمایش تنش خشکی آبیاری بر اساس اندازه گیری رطوبت خاک در عمق های مختلف (پس از تخلیه رطوبتی خاک تا نقطه پژمردگی) صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین فامیل ها از نظر عملکرد شکر در دو آزمایش آبیاری نرمال و تنش خشکی اختلاف معنی دار وجود داشت. به طور متوسط عملکرد شکرخام از 20/15 تن در هکتار در روش آبیاری نرمال به 10/7 تن در هکتار در تنش خشکی کاهش یافت. بیشترین عملکرد ریشه در شرایط تنش خشکی به هیبرید تست کراس شماره 12 با شجره (436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.35 به مقدار 78/55 تن در هکتار تعلق داشته است که با هیبریدهای شماره 7 ،6 ، 14، 2، 5، 10 و 3 بدون اختلاف معنی دار در گروه برتر و رقم شاهد IR7 با عملکرد ریشه کمتردر گروه بعدی قرار گرفتند. همچنین، در تنش خشکی بیشترین شکر تولیدی به مقدار 93/7 تن در هکتار به هیبرید شماره 7 با شجره(436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.7 تعلق داشت. به منظور انتخاب هیبریدهای متحمل به خشکی از شاخص های تحمل به تنش(STI)1، حساسیت به تنش (SSI)2 و تحمل(TOL)3 بر مبنای عملکرد شکر استفاده شد. براساس نتایج حاصله، هیبرید های تست کراس شماره 7، 9، 12، 18 و 22 به عنوان هیبرید های متحمل شناخته شدند ولی با توجه به بیشترین عملکرد شکر در شرایط تنش رطوبتی از بین پنج هیبرید فوق، هیبرید های شماره 7 {(436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.7} و 12 {(436*231)* SBSI-DR I-HSF-14-P.35} به ترتیب با عملکرد شکر 93/7 و 51/7 تن در هکتار به عنوان هیبرید های برتر متحمل انتخاب شدند.