تعیین مهم ترین صفات زراعی موثر بر عملکرد دانه لاین های خالص نوترکیب عدس (Lens culinaris Medik)

مطالعه صفات زراعی و ارتباط آنها با عملکرد دانه می تواند به شناخت راهکارهای مناسب برای انتخاب ارقام پرمحصول کمک نماید. این تحقیق به منظور بررسی ارتباط بین صفات زراعی و عملکرد دانه عدس، 118 لاین خالص نوترکیب عدس(حاصل از تلاقی L3685 × قزوین) به همراه والدین آنها در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در دو سال زراعی (92-1391 و 93-1392) انجام شد. به دلیل معنی دار نبودن اثر بلوک های ناقص درون هر تکرار، داده ها بصورت تجزیه مرکب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج آزمایش، لاین های 111، 82، 30 و 85 از لحاظ ویژگی های زراعی، فنولوژیک و عملکرد دانه به عنوان لاین های برتر شناسایی شدند. بررسی پارامترهای ژنتیکی نشان داد که صفات وزن غلاف در بوته، تعداد غلاف در بوته، عملکرد زیستی و عملکرد دانه بالاترین مقادیر مربوط به پیشرفت ژنتیکی، ضرایب تنوع ژنتیکی و فنوتیپی را داشته و بیشترین میزان وراثت پذیری در وزن غلاف در بوته (70/0=h2)، روز تا رسیدگی (67/0= h2) و روز تا گلدهی (58/0=h2) وجود داشت. ضرایب همبستگی پیرسون نشان دهنده رابطه مثبت و معنی دار عملکرد دانه با عملکرد زیستی، عرض برگ، تعداد و وزن غلاف در بوته و همچنین همبستگی منفی و معنی دار با روز تا گلدهی و رسیدگی بود. نتایج رگرسیون گام به گام نیز نشان دهنده نقش تعیین کننده و موثر صفات مزبور (به غیر از وزن غلاف در بوته) بود. بر اساس نتایج تجزیه علیت مبتنی بر رگرسیون گام به گام، بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه مربوط به عملکرد زیستی و عرض برگ بود؛ درحالیکه تعداد غلاف در بوته از طریق عملکرد زیستی بیشترین اثر غیرمستقیم را بر عملکرد دانه داشت. در تجزیه خوشه ایبر اساس کلیه صفات مورد مطالعه، چهار گروه ایجاد شد و لاین های برتر در یک گروه قرار گرفتند. با توجه به نتایج بدست آمده در پژوهش حاضر، استفاده از صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد زیستی، عرض برگ، روز تا گلدهی و رسیدگی در انتخاب به منظور تولید عملکرد دانه بالا در عدس قابل توصیه به نظر می رسند.