معیار بازشناسی عقد از ایقاع

بر اساس دیدگاه مشهور فقها و حقوق دانان، اعمال حقوقی منحصر به دو نوع عقد و ایقاع است و در ماهیت بسیاری از آنها تردیدی وجود ندارد. اما در خصوص عقد یا ایقاع بودن برخی از آنها، مانند وصیت تملیکی و جعاله، اختلاف نظر وجود دارد. منشا این اختلاف نظر، تعدد و تفاوت معیارهایی است که برای تمایز عقد از ایقاع بیان شده است. روی هم رفته می توان چهار معیار برای تمایز یافت:•عمل حقوقی اگر از دو اراده وابسته ایجاد شود، عقد، و اگر از یک اراده مستقل به وجود آید، ایقاع است. •عمل حقوقی که با ایجاب و قبول به وجود آید، عقد، و عملی که فقط با یک ایجاب ایجاد شود، ایقاع است. •عمل حقوقی اگر با شان دو نفر مرتبط باشد، عقد، درغیر این صورت ایقاع است. •عمل حقوقی که واجد تمام عناصر عمومی عقود باشد، عقد، و در صورتی که از نظر قانونی معتبر باشد، ایقاع است. نگارنده این نوشتار بر آن است که اولا اثبات کند عمل حقوقی به دو قسم عقد و ایقاع تقسیم می شود و قسم ثالثی به نام برزخ بین عقد و ایقاع وجود ندارد، و ثانیا با استناد به ادله متعددی نشان دهد که معیار مناسب برای تمیز عقد از ایقاع، معیار اول است.