بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک (مطالعه موردی: شهرستان بافت استان کرمان)

با توجه به اختصاص آمار بیشترین تغییر کاربری اراضی کشور به استان کرمان، این تحقیق به منظور تعیین اثر تغییر کاربری اراضی بر خصوصیات فیزیکی خاک انجام شد. برای این منظور 6 سایت با شرایط اکولوژیکی مشابه شامل مرتع قرق (NG)، مرتع تحت چرای شدید (HG)، مرتع با گونه غالب شیرین بیان و تحت چرای متوسط(MG)، اراضی شخم خورده جهت برداشت شیرین بیان (Gl T)، دیمزار (D) و دیمزار رها شده (F) در منطقه جمال آباد شهرستان بافت جهت مطالعه انتخاب شدند و طرح در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی در اواسط آبان ماه سال 1392با 6 تکرار انجام شد. نمونه گیری خاک از عمق 10-0 سانتی متری و 30-20 سانتی متری در سایت های مورد مطالعه و خصوصیات فیزیکی خاک شامل کوبیدگی خاک ( شاخص های وزن مخصوص ظاهری خاک و درصد تخلخل) فرسایش پذیری خاک (متاثر از میزان ماسه ریز، ماسه درشت، سیلت، رس و کربن آلی خاک) و رطوبت خاک مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که شخم غیرگسسته در سایت شخم خورده شیرین بیان زار (Gl T) (هر 3-4 سال یکبار) اثر سوء بر فرسایش پذیری خاک ندارد اما اگر شخم هر سال بصورت متوالی تکرار شود (سایت دیمزار)، اثرات مضر شخم بر فرسایش پذیری خاک نمایان می شود و حتی با رها کردن شخم به مدت چندین سال (سایت دیمزار رها شده) نیز این اثر مضر بر فرسایش پذیری خاک همچنان باقی می ماند. عرصه های مرتعی تحت مدیریت چرای دام (چرای متوسط) به طور معنی داری نسبت به سایت چرای شدید فرسایش پذیری خاک را کاهش داد اما فرقی معنی دار بین سایت قرق و چرای متوسط مشاهده نشد. طبق نتایج این تحقیق در سایت تحت چرای شدید در مقایسه با سایت چرای متوسط و بدون چرا شاهد نرخ افزایشی معنی داری به میزان 35/0 گرم بر سانتی متر مکعب در وزن مخصوص ظاهری خاک بودیم و فرقی معنی دار از نظر این صفت بین سایت های تحت چرای متوسط و بدون چرا مشاهده نشد. این افزایش فشردگی خاک در سایت چرای شدید با کاهش تخلخل و رطوبت خاک به ترتیب به میزان 5/22 و 2 درصدی در مقایسه با سایت قرق همراه شده است. طبق این نتایج پیشنهاد می شود بخش اجرایی دستگاه های دولتی منابع طبیعی دو برنامه حفظ عرصه های مرتعی (و ممانعت از تغییر کاربری این عرصه ها به اکوسیتم های زراعی) و پیاده نمودن استراتژی چرای متعادل در این عرصه ها را سرلوحه کار خود قرار دهند.