اثربخشی آموزش سرسختی بر عزت نفس و سازگاری معتادین مرد

سوء مصرف مواد مخدر یکی از معضلات عمده عصر حاضر است که سلامت جسمی و روانی افراد جامعه را در معرض خطرات جدی قرار می دهد و از آنجایی که فشار روانی در گرایش به سمت اعتیاد و ناتوانی در فرآیند ترک آن نقشی اساسی دارد، شناخت روش های مقاوم سازی افراد در برابر استرس ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی آموزش سرسختی روانشناختی بر عزت نفس و سازگاری معتادین مرد انجام شد.
پژوهش حاضر، یک طرح آزمایشی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری مطالعه تمامی معتادین مرد (200 نفر ) مراجعه کننده به یکی از مراکز درمان سوء مصرف مواد در شهرستان رودسر در سال 1391 بود. اعتیاد به مصرف مواد و ابراز رضایت از شرکت در تحقیق، معیارهای تعیین شده برای ورود نمونه ها به پژوهش در نظر گرفته شد. پس از کسب مجوز لازم از مسئول فنی درمانگاه و همچنین ارائه توضیحات لازم به مراجعه کنندگان درباره روند پژوهش و اهداف آن، نمونه ها به پرسشنامه های 3 بخشی اطلاعات فردی (سن، وضعیت تاهل و تحصیلات)، عزت نفس Cooper Smith و سازگاری Bell پاسخ دادند.
مقیاس Cooper Smith دارای 58 ماده است و آزمودنی ها باید از میان دو گزینه «بلی و خیر» یکی را مشخص کنند. شیوه نمره گذاری این آزمون به صورت «صفر و یک» است پاسخ بلی، یک نمره و پاسخ خیر، صفر می گیرد. حداقل نمره این ابزار صفر و حداکثر 50 است و چنانچه پاسخ دهنده از 8 ماده دروغ سنج ابزار بیش از 4 نمره بیاورد به این معنی است که اعتبار آزمون، پایین و آزمودنی سعی کرده خود را بهتر از آنچه هست جلوه دهد. افرادی که نمره ای بیش از میانگین دریافت کنند، دارای عزت نفس بالا می باشند . پرسشنامه سنجش سازگاری (BAI)Adjustment Inventory Bell شامل160 سوال و 5 خرده مقیاس 32 سوالی است که آزمودنی به صورت «بلی، خیر و نمی دانم» به سوال ها پاسخ می دهد. پنج خرده مقیاس آن عبارت اند از: سازگاری در خانه، سلامتی، عاطفی، شغلی و اجتماعی. هنجارهای این پرسشنامه عبارت است از: دامنه نمرات 9 تا 21 (سازگاری خوب)، دامنه نمرات 22 تا 47 (سازگاری متوسط) و در نهایت دامنه نمرات 48 تا 60 (سازگاری ضعیف). جهت انجام پژوهش، در جلسه توجیهی برای 200 نفر، از آنها درخواست گردید در صورت تمایل به پرسشنامه پاسخ دهند. پس از پاسخ دهی به پرسشنامه ها، 57 نفر از آنان که نمرات پایین تری در عزت نفس و سازگاری کسب کرده بودند مشخص شده که از میان آنان، 30 نفر به طور تصادفی انتخاب و به دو گروه 15 نفری کنترل و آزمایش تقسیم شدند. پس از آن جلسات آموزش سرسختی با استفاده از روش سخنرانی و بحث گروهی طی10جلسه 90 دقیقه ای برای گروه آموزش اجرا شد، درحالی که گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکرد. در نهایت پس از انجام جلسات، در آخرین جلسه آموزشی، مجددا دو گروه آزمایش و کنترل، ابزارهای تحقیق را تکمیل نمودند. برای توصیف ویژگی های جمعیت شناختی شرکت کنندگان و داده های مرحله پیش آزمون و پس آزمون، از شاخص های آمار توصیفی استفاده شد. تحلیل کوواریانس برای پی بردن به معناداری اثر متغیر مستقل بر متغیر وابسته به کار رفت.
میانگین سنی واحدهای پژوهش 1/26 درصد بود و اکثریت آنها (6/46 درصد) دارای سطح تحصیلات متوسطه بودند. نتایج نشان داد که در پیش آزمون، میانگین نمره عزت نفس گروه آموزش 50/3±87/21 و در گروه کنترل 15/2±93/21 بود. همچنین میانگین نمره سازگاری گروه آزمون 59/8±73/59 و در گروه کنترل 62/7±67/60 بود. در پس آزمون، میانگین نمره عزت نفس گروه آموزش 43/3±07/33 و گروه کنترل 26/2±13/23 بوده است. از طرفی در پس آزمون میانگین نمره سازگاری گروه آموزش و 17/6±27/37 گروه کنترل 20/7±57 بوده است. استفاده از شاخص آماری کوواریانس نشان داد که آموزش سرسختی روانشناختی میزان عزت نفس و سازگاری را به طور معناداری افزایش داده است(001/0=P).
نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که شرکت در جلسات آموزش سرسختی می تواند در افزایش میزان عزت نفس و سازگاری مردان دچار سوء مصرف مواد تاثیرگذار باشد، لذا می توان با ارتقاء ویژگی سرسختی، توان مقابله افراد در برابر فشارهای روانی را افزایش داده و از این طریق زمینه سلامت بیشتر آنان را فراهم نمود