پیش بینی حضور جمعیت های رلیکت افعی های کوهزی جنس Montivipera در غرب ایران؛ مدلسازی زیستگاه مبتنی بر تجمیع چهار الگوریتم همراه با بارزسازی اثر تغییرات اقلیمی از گذشته تا آینده

به تازگی مدلسازی پراکنش گونه ها به منظور یافتن جمعیت های ناشناخته - به ویژه گونه های نادر و کمیاب در مناطق دور از دسترس - به عنوان ابزاری سودمند مورد استفاده زیست شناسان حفاظت قرار گرفته است. جنس افعی های کوهزی (Montivipera spp.) با چهار گونه شامل افعی ارمنی (M.raddei)، افعی لطیفی (M.latifii)، افعی زنجانی (M.albicornuta)، و افعی کوهرنگی (M.kurangica) در رشته کوه های البرز و زاگرس جمعیت های تکه تکه شده و جدا افتاده ای دارد. شناسایی جمعیت های ناشناخته از این گونه ها در بین لکه های شناخته شده موجود می تواند در طراحی کوریدورهای بین زیستگاهی و در نتیجه طراحی مناطق حفاظتی جدید از یک سو و همچنین مدیریت تنوع ژنتیکی جمعیت های این چهار گونه بسیار سودمند و کاربردی باشد. در این مطالعه به منظور پیش بینی حضور جمعیت های ناشناخته افعی های کوهزی از روش تجمیع (Ensemble) چهار الگوریتم مدلسازی شامل حداکثر آنتروپی، شبکه عصبی مصنوعی، ماشین بردار پشتیبان و مدل خطی عمومی تعمیم یافته استفاده شد. بدین منظور از نقاط ثبت شده از حضور افعی های کوهزی در غرب ایران و متغیرهای زیستگاهی در مقیاس کلان شامل متغیرهای توپوگرافیک، آب و هوایی و پوشش-کاربری اراضی، در مدلسازی ها استفاده شد شد. نتایج مدلسازی ها نشان داد که متغیرهای میزان دما در گرمترین ماه سال، میزان بارندگی در خشکترین ماه سال و شیب بیشترین اهمیت را در پیش بینی حضور جمعیت های ناشناخته افعی های کوهزی در زیستگاه های مطلوب دارند. نتایج تجمیع مدلسازی ها نشان داد که در غرب ایران با احتمال زیاد می توان جمعیت های جدیدی از افعی های کوهزی را در کوه-های دالاخانی – امروله و بیستون – پرآو در استان کرمانشاه، چهل چشمه و هزارکانیان در استان کردستان، اورامانات در مرز استان-های کرمانشاه و کردستان، و آلموبلاغ و گرین به ترتیب در غرب و جنوب استان همدان یافت. متاسفانه این مناطق با شبکه کنونی مناطق حفاظتی سازمان حفاظت محیط زیست ایران تنها به میزان 6/31 درصد همپوشی دارند. بارزسازی اثر تغییرات اقلیمی در وسعت و مطلوبیت زیستگاه های افعی های کوهزی از گذشته (21000 سال قبل) تا آینده (سال 2070) با استفاده از 19 متغیر آب و هوایی استفاده شد نشان داد که با توجه به روند گرمایش کره زمین در سالهای اخیر و روند رو به رشد آن تا آینده، بررسی مدل های تغییر اقلیم نشان از کاهش وسعت زیستگاه های مطلوب برای افعی های کوهزی از گذشته تا به حال و سپس تا سال 2070 دارد. این یافته می تواند به عنوان هشداری جدی برای تغییرات اقلیمی کره زمین و اثر آن بر تنوع زیستی به ویژه گونه های کوهزی تلقی گردد.