بررسی تاثیر نوع بقایا، مدیریت بقایا و نیتروژن بر عملکرد و کیفیت گندم دوروم (Triticum durum L) و عناصر غذایی پر مصرف خاک

وجود اقلیم خشک در کشور، عدم تناوب صحیح زراعی، جمع آوری، سوزاندن و خارج کردن بقایای گیاهی از زمین زراعی، مصرف بی رویه کودهای شیمیایی و عدم مصرف کودهای آلی، موجب شده است که میزان مواد آلی در خاک های کشور کمتر شود که این مسئله باعث کاهش حاصل خیزی خاک و به دنبال آن کاهش عملکرد محصول شده است (16). ترکیب بقایای گیاهی یا نگه داری آن ها در سطح خاک باعث بهبود کیفیت خاک می شود (6 و 33). بقایای گیاهی می توانند منبع پایداری برای تولید سوخت زیستی و دیگر تولیدات صنعتی باشد. به هر حال، حذف آن ها از سطح مزرعه ممکن است اثرات منفی روی تولید محصول و کیفیت محیط زیست داشته باشد. نتایج آزمایشی نشان داد که حذف بقایا روی کربن آلی خاک اثر داشت و این اثرات در جایی بیش تر نمایان شد که میزان بالاتری از بقایا حذف شده بود (32).
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. فاکتور اول شامل نوع بقایا (کلزا و گندم)، فاکتور دوم، مدیریت بقایا (سوزاندن، برگرداندن 30% بقایا به خاک و حذف بقایا) و فاکتور سوم مدیریت نیتروژن (اوره kg/ha) 150)، کود بیولوژیک آلکازوت پلاس + اوره معمولی (kg.ha-1 75 ) و اوره با پوشش گوگردیkg/ha) 75) بود. صفات مورد مطالعه در این آزمایش شامل عملکرد و پروتئین دانه، نیتروژن، پتاسیم و فسفر قابل جذب خاک و گیاه بودند. رقم مورد نظر بهرنگ، با تراکم 350 بوته در متر مربع و در کرت هایی به طول 3 و عرض 2 متر صورت گرفت. عملیات برداشت در اواخر فروردین ماه 1394 پس از رسیدگی کامل انجام شد.
نتایج آزمایش بر روی صفات نشان داد که بیش ترین عملکرد دانه با ( t.ha-192/6) از کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار کود اوره و سوزاندن بقایای کلزا به دست آمد. تیمار برگرداندن بقایای کلزا و کاربرد اوره با پوشش گوگردی بیش ترین مقدار پروتئین دانه را با 25/15درصد و نیتروژن موجود در دانه را با 61/2 درصد دارا بود. بیش ترین مقدار فسفر و پتاسیم دانه به ترتیب مربوط به تیمارهای تلفیق کود بیولوژیک و شیمیایی به همراه حذف بقایای گندم و برگرداندن بقایای گندم با کاربرد اوره با پوشش گوگردی بود.
نتیجه گیری کلی: به طور کلی تیمار برگرداندن بقایای گیاهی اثر مثبتی بر صفات مورد بررسی داشته و تا حدی باعث افزایش در فراهمی عناصر موجود در خاک شده است. بیش ترین مقدار نیتروژن و فسفر خاک از تیمار برگرداندن بقایای کلزا به همراه کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار اوره به دست آمد. تیمار برگرداندن بقایای کلزا به همراه کاربرد مخلوط کود بیولوژیک و شیمیایی از لحاظ محتوای پتاسیم خاک نسبت به بقیه تیمارها عملکرد بهتری داشت. هر چند آتش زدن بقایای به دلیل وجود عناصر غذایی در ساختار آن و با توجه به این که بدون طی چرخه پوسیده شدن، عناصر غذایی را در اختیار گیاه قرار می دهد و در بیشتر صفات باعث افزایش شده اما این روند یک مسئله کوتاه مدت است و اگر به اثرات بعدی آن در بلند مدت نگاه شود، مضرات آن بیش تر از محاسن بوده و ادامه این روند علاوه بر تخریب ساختمان خاک به مرور زمان باعث کاهش عملکرد خواهد شد.