ارزیابی توانایی بالقوه ترسیب کربن مزارع کلزا در استان خراسان رضوی

سابقه و هدفامروزه مشخص شده است که جابجایی و انتشار کربن در مخازن مختلف خاک، گیاه و جو، می تواند نقش اساسی در پایداری بوم نظام های کشاورزی و کاهش مشکلات زیست محیطی و بخصوص گرمایش جهانی و تغییر اقلیم داشته باشد. دی اکسید کربن یکی از مهمترین گازهای گلخانه ای بوده که افزایش غلظت آن در جو سبب گرمایش جهانی و تغییر اقلیم شده است (8). ترسیب کربن افزایش کربن آلی خاک است که از طریق بهبود توزیع عمقی کربن آلی و تثبیت آن در خاک، یکی از ساده ترین راهکارهای تخفیف غلظت این گاز محسوب می شود (18و 52).
مواد و روش هااین مطالعه با هدف ارزیابی توانایی بالقوه ترسیب کربن در اندام های مختلف هوایی و زیرزمینی کلزا (Brassica napus L.) به عنوان یکی از گیاهان زراعی دانه روغنی مهم منطقه خراسان رضوی در سال 1393 انجام شد. نمونه برداری به روش تصادفی سیستماتیک از 10 مزرعه در قالب 30 پلات 5/0 متر مربعی در طول سه ترانسکت 50 متری اجرا گردید. برای تعیین ضرایب تبدیل ترسیب کربن در اندام های هوایی و زیرزمینی شامل خورجین و بذر، ساقه، برگ و ریشه از روش احتراق استفاده شد. سپس پتانسیل ترسیب کربن اندام های هوایی و زیرزمینی و زیرزمینی کلزا و خاک تعیین شد. پس از محاسبه میزان انتشار گازهای گلخانه‏ای شامل دی اکسید کربن (CO2)، اکسید نیتروژن (N2O) و متان (CH4) با استفاده از ضرایب انتشار، پتانسیل گرمایش جهانی تعیین گردید.
یافته هابر اساس نتایج این آزمایش، میانگین عملکرد خورجین+بذر، ساقه، برگ و ریشه کلزا به ترتیب برابر با 46/33، 60/36، 54/17 و 91/22 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. میانگین ترسیب کربن خاک مزارع کلزا 46/3 تن در هکتار محاسبه گردید. ضرایب تبدیل و پتانسیل ترسیب کربن اندام های هوایی و زیرزمینی کلزا به طور معنی داری مختلف بودند (01/0p≤). بیشترین ضریب تبدیل برای خورجین و بذر با 65/51 درصد بدست آمد. مجموع پتانسیل ترسیب کربن اندام های هوایی و زیرزمینی برابر با 12/5 تن در هکتار بود، بالاترین و پایین ترین پتانسیل ترسیب کربن به ترتیب برای ساقه با 81/1 تن در هکتار و برگ با 76/0 تن در هکتار حاصل گردید. بیشترین مجموع انتشار گازهای گلخانه ای برای مصرف کودهای نیتروژنه با 688/0 تن دی اکسید کربن و پتانسیل گرمایش جهانی برابر با 35/1 تن معادل دی اکسید کربن به ازای یک هکتار محاسبه گردید.
نتیجه گیریبدین ترتیب، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و افزایش کاربرد بقایای اندام های هوایی و زیرزمینی کلزا به خاک را می توان به عنوان راهکاری بوم شناختی در جهت بهبود پتانسیل ترسیب کربن مزارع این گیاه مدنظر قرار داد که از طریق کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، تخفیف تغییر اقلیم را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.