تحلیل روند عوامل هیدروکلیماتولوژی و کاربری اراضی بر منابع آب حوزه آبخیز حبله رود

آگاهی از تغییرات، نوسانات و روند پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیک در حوزه های آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک به منظور مدیریت منابع آب ضروری است. رودخانه حبله رود از جمله معدود رودخانه های دایمی استان سمنان بوده و نقش مهمی در تامین آب دشت گرمسار دارد. در مقاله حاضر، نقش عوامل اقلیمی و کاربری اراضی در آورد حوزه آبخیز مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، روند تغییرات داده های اقلیمی(بارندگی و دما) و دبی در ایستگاه های واقع در داخل و نزدیک به حوضه در گام های زمانی ماهانه، فصلی و سالانه با استفاده از آزمون ناپارامتری من-کندال بررسی شد. برای آگاهی از تغییرات کاربری اراضی و تاثیر آن بر رواناب با استناد به روش پیشنهادی هلسل و هیرش، اثر عامل بارش (بعنوان متغیر بیرونی) و نیز اثر همبستگی زنجیره ای از داده های ارتفاع رواناب حذف و مجددا« آزمون روند برای داده های لگاریتمی باقیمانده ارتفاع رواناب (مقادیر تعدیل شده) بکار گرفته شد. در بخشی از این تحقیق، برای پی بردن به نقش عوامل اقلیمی در سیمای حوضه، تغییرات خط برف طی 20 سال اخیر نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد پارامترهای بارندگی و میانگین دما در سه گام زمانی ماهانه، فصلی و سالانه و همچنین داده های رواناب پس از حذف اثر بارش و همبستگی زنجیره ای بین داده ها، فاقد روند معنی دار است. از این رو می توان گفت عوامل اقلیمی و تغییر کاربری ها تاثیر مهمی بر وضعیت منابع آب سطحی حوضه آبخیز نداشته است. در این راستا روش هلسل و هیرش به خوبی اثر بارش و تغییرات آن را حذف و اثر سایر عوامل را نشان داد و می توان از آن در سایر مناطق نیز استفاده کرد. همچنین خط برف حوضه، روند معنی داری را نشان نداد. آنچه ترسیم نمودار حداقل و میانگین ارتفاع خط برف حوضه نشان داد نوسانات زیاد سالانه و نیز دوره انتخابی برای تحلیل داده ها است. این عوامل ، می تواند دلیل اصلی بر معنی دار نبودن روند دبی جریان و ارتفاع رواناب باشد.