حد بهره برداری مجاز تیپ های گیاهی در مراتع کوهستانی هندوان آذربایجان غربی

تعیین حد بهره برداری مجاز رویشگاه های مرتعی یکی از ملزومات اساسی به منظور محاسبه ظرفیت چرا در طرح های مرتعداری است. معیارها و شاخص های مختلفی به منظور تعیین حد بهره برداری مجاز رویشگاه های مرتعی ارائه و بکار گرفته شده است که سه معیار وضعیت مرتع، گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، کاربرد بیشتری نسبت به دیگر معیارها دارد. بر همین اساس در پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن معیارهای ذکر شده، حد بهره برداری مجاز تیپ های گیاهی در مراتع کوهستانی هندوان خوی تعیین گردید. برای این منظور ابتدا نقشه تیپ های گیاهی بر اساس نمود ظاهری در مقیاس 25000: 1 تهیه شد. سپس با اندازه گیری پوشش گیاهی در داخل 60 پلات یک متر مربعی که به فواصل 10 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت های 100 متری مستقر شده بودند، وضعیت تیپ های گیاهی بر اساس نسخه اصلی روش چهار فاکتوری تعیین و گرایش وضعیت آنها نیز بر مبنای ترازوی گرایش مشخص گردید. همچنین با استناد به نقشه حساسیت خاک به فرسایش مراتع مورد بررسی، کلاس شایستگی حساسیت خاک به فرسایش هر یک از تیپ های گیاهی تعیین گردید. در گام بعد با مد نظر قرار دادن وضعیت و گرایش تیپ های گیاهی و کلاس شایستگی حساسیت خاک به فرسایش آنها و همچنین با در نظر گرفتن این نکته که حداکثر حد بهره برداری در هر منطقه آب و هوایی به منظور حفظ سلامت مرتع، متفاوت پیشنهاد می شود؛ حد بهره برداری مجاز هر یک از تیپ های گیاهی تعیین گردید. حداکثر حد بهره برداری از تیپ های گیاهی مورد بررسی که معرف مراتع کوهستانی منطقه رویشی نیمه استپی است، در بهترین شرایط از نظر مقادیر شاخص های هر یک از معیارهای مذکور، 40 درصد در نظر گرفته شد و با توجه به محدودیت شاخص ها، مقدار ضریب مذکور در دیگر تیپ های گیاهی تعیین گردید. بر مبنای نتایج، در 4/21 درصد از مراتع منطقه می توان حد بهره برداری 40 درصد، در 6/13 درصد از مراتع، حد بهره برداری 30 درصد، در 3/19 درصد از مراتع، حد بهره برداری 25 درصد و در 6/27 درصد، حد بهره برداری 15 درصد اعمال نمود. در 1/18 درصد از مراتع منطقه به دلیل وضعیت ضعیف، گرایش منفی و خاک حساس به فرسایش، حد بهره برداری صفر در نظر گرفته شد و به عنوان غیر قابل بهره برداری تلقی گردید. در بیشتر اراضی مرتعی مورد بررسی، آنچه به عنوان عامل محدود کننده عمل کرده و سبب شده که حد بهره برداری مجاز مراتع مذکور، به مقدار کم برآورد شود، وضعیت و گرایش مراتع بوده است. بنابراین در انتخاب معیارهای موثر بر حد بهره برداری و تعیین حد بهره برداری مجاز برای رویشگاه های مرتعی باید دقت لازم به عمل آید و علاوه بر سلامت گیاه، به وضعیت و گرایش مرتع و به عبارت دیگر سلامت اکوسیستم نیز باید توجه گردد.