انجمن ترویج علم و مروجان علم

هنگامی که واژه ای وارد زبان می شود ولی مفهومی که واژه روی آن سوار است ساخته و پرداخته گویشوران آن زبان نیست احتمال ایجاد سوءتفاهم بسیار است. به ویژه هنگامی که کلمه برگزیده در زبان سابقه داشته باشد. به واژه "گفتمان" در مقابل مفهوم "دیسکورز" در جامعه شناسی مدرن توجه کنید! کمتر فارسی زبانی آن را برای همان مفهوم مدرن "دیسکورز" به کار می برد بلکه اکثر گویشوران ما آن را واژه شیک جدیدی به معنی گفت وگو به کار می برند. اینگونه است که مصادره مفاهیم در زبان مدرن فارسی بسیار رایج است. نمونه دیگر واژه انجمن است. در فرهنگ های فارسی به معنی گرد هم آمدن است. مثلا فرهنگ معین آن را به معنی مجمع و مجلس م یگیرد و نیز گروه افرادی که برای هدف مشترکی گرد هم جمع شوند مانند انجمن خیریه! فرهنگ جدیدتر سخن آن را به معنی سازمان یا کانونی می گیرد که اعضای آن در یک حرفه یا منافع مشترک فعالیت می کنند مانند انجمن خوشنویسان! به نظر می رسد در ذهن اکثر ما این معنی ها غالب باشد. اما معنی مدرن آن در فارسی بسیار ظریف شده است. حتی ویکی پدیای فارسی که سعی کرده است به این معنی مدرن نزدیک بشود آن را جمعی با علایق صنفی تعبیر کرده است که هنوز با معنی انجمنی مانند انجمن های علمی که دو وزارت علوم و بهداشت مجوز فعالیت می دهند بسیار متفاوت است. به همین دلیل وزارت علوم مثلا به انجمنی به نام "انجمن فیزیک دانان ایران" مجوز نمی دهد اما به انجمن فیزیک یا انجمن علوم فیزیکی چرا! همین طور به انجمن مروجان علم مجوز نمی دهد اما به انجمن ترویج علم چرا! می دانید چرا؟ انجمن مروجان علم باید برود به وزارت کشور و مجوز صنفی بگیرد. این واقعی تها را م یشود نقد کرد و "گفتمانی" درباره نقد آن به راه انداخت اما تا زمانی که این گفتمان به واقعیتی اجرایی تبدیل نشده باید فقط به واقعی تها پرداخت و نقد را در حیطه واقعیت نگهداشت نه در حیطه گفتمان! انجمن های علمی قرار است واسطی باشند میان دانشگران یک رشته)به زبان متعارف تر اهل علم یک رشته(، که در عرف مدرن به آن اجتماع علمی آن رشته می نامند، و جامعه به معنای عام آن! در مورد علومی بنیادی مانند علوم پایه این تفکیک کاملا روشن است اما در میان علوم کاربردی این تفکیک گاهی سخت می شود. مثلا کارگروه اپتیک که از انجمن فیزیک منتزع شد و انجمن اپتیک و فوتونیک را تاسیس کرد به یک باره اوج گرفت. انواع کارکنان رشته اپتیک در جامعه به آن پیوستند که البته بنا بر آیین نامه های وزارتی نمی توانند عضو پیوسته باشند. به این ترتیب انجمن های علمی با مجوز وزارت معنی بسیار خاص و حیطه اختیارات خاص و و ظایف خاصی دارند که آنها را از انجمن های صنفی یا انجمن های عام المنفعه یا "هییت"های محلی جدا می کند. بی توجهی به این تمایزها بسیار سوءتفاهم در جامعه ما فارسی زبانان ایجاد می کند که باید کوشید از آن بر حذر بود و دچار آن نشد. از طرف دیگر انجمن داری فعالیتی است بسیار پیچیده به خصوص در شرایط فرهنگی ما! توجه داشته باشیم انجمن هایی که بیش از 80 سال در ایران فعالیت دارند، مانند انجمن فیزیک ایران، هنوز گرفتار مشکلات مدیریتی اند. ما هم اکنون بیش از 300 انجمن علمی در ایران داریم و بعید است بشود گفت بیش از 10 در صد آنها در حال قوام یافتن و بقیه هنوز در دوران نوباوگی و رشد انجمنی اند، نباید جز این هم انتظار داشت. موارد چندی هستند که وزارت از فعالیت آنها جلوگیری کرده است چون به چاله فعالیت های صنفی افتاده اند. انجمن ترویج علم هم در شرایط سختی است که انتظار از آن را باید متناسب با سنش مهار کرد. نزدیک به 15 سال پیش هنگامی که کوشش شد برای این انجمن مجوز گرفته شود در چگونگی فعالیت آن بسیار ابهام وجود داشت، اما تاسیس شد. چند دوره از هییت مدیره را پشت سرگذاشته ایم. خود من در سال هایی در وزارت مشورت می دادم که به نظر من این انجمن به دلیل فعالیت کمرنگش و به دلیل مراعات نکردن اساسنامه و آیین نامه های وزارتی شاید باید تعطیل اعلام بشود. خوشحالم که می بینم اینطور نشد و همکاران علاقه مند دانشگاهی کوشش می کنند در عین مراعات آیین نام ه های وزارتی جای خودشان را میان دانشگران از یک طرف و میان مروجان علم از طرف دیگر و جامعه به معنی عام آن پیدا بکنند. کاری است بسیار دشوار و دشوارتر از هر نوع انجمن داری دیگر. من این را با پوست و استخوان خودم حس می کنم و به مسیولان آن دستمریزاد می گویم که ان شاالله سنت پایداری برای این انجمن و راه همواری برای هییت مدیره های بعدی باقی بگذارند. مروجان علم هم که با عشق به ترویج علم می پردازند خوب است به این وظیفه سنگین و شرایط بسیار سخت انجمن داری توجه بکنند و خود را بازوی قوی برای انجام بخشی از اهداف این انجمن تلقی کنند. همدلی و همکاری در هر شرایطی اکنون مهم تر از هر چیز است.