بهینه سازی پینه زایی و جنین زایی رویشی در دو ژنوتیپ گیاه دارویی چویل (Ferulago angulata L.)

جنین زایی رویشی در راستای تولید بذر مصنوعی یکی از روش های موثر جهت غلبه بر مشکلات کشت، تکثیر و حفاظت برخی گیاهان دارویی معرفی شده است. بدین منظور پینه زایی، جنین زایی و تعداد جنین رویشی چویل (Ferulago angulata L.) در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ رقیق شده (1/4MS) در قالب سه آزمایش جداگانه بررسی شدند.
آزمایش اول (پینه زایی) به صورت فاکتوریل دو عاملی شامل ترکیب هورمونی (در 10 ترکیب غلظت نفتالین استیک اسید (NAA) و بنزیل آمینوپورین (BAP)) و ژنوتیپ (دو ژنوتیپ کوه گل و چهل چشمه) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه مرکزی دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج انجام شد. عامل های آزمایشی در آزمایش دوم (جنین زایی رویشی) شامل ژنوتیب، ریزنمونه و نور (نور کامل و تاریکی) بودند. در آزمایش بررسی تعداد جنین رویشی (آزمایش سوم) بعد از مشاهده علائم ظهور جنین اژدری تعداد جنین های کروی، قلبی و اژدری تشکیل شده بر سطح پینه جنین زا در هر ژنوتیپ شمارش و با استفاده از آزمون T مقایسه شدند.
در آزمایش پینه زایی، ژنوتیپ و ترکیب هورمونی در ترکیب با یکدیگر تاثیر زیادی بر میزان پینه زایی نشان دادند، به طوری که برهمکنش این دو تیمار در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. ریزنمونه های حاصل از ریشه چه و ساقه چه در هر دو رقم چویل در غلظت 5/1 میلی گرم در لیتر NAA و 5/1 میلی گرم در لیتر BAP تشکیل پینه دادند. در این شرایط کمترین میزان درصد پینه زایی (صفر) مربوط به تیمار شاهد (فاقد هورمون) و ترکیباتی بود که یا از غلظت بالای اکسین در مقابل غلظت سیتوکینین استفاده شد و یا یکی از هورمون ها در محیط کشت حضور نداشت. در آزمایش جنین زایی رویشی (آزمایش دوم) ریزنمونه ساقه چه در کوه گل و ریز نمونه ریشه چه در چهل چشمه تشکیل جنین کروی دادند؛ نتایج این آزمایش همچنین نشان داد که ریزنمونه ساقه چه در رقم کوه گل و ریزنمونه ریشه چه در رقم چهل چشمه تحت روشنایی با کاهش غلظت اکسن پینه های سفید رنگ با بافت ترد و شکننده و دارای خاصیت جنین زایی تولید کردند. با انتقال پینه های حاوی جنین کروی به محیطی فاقد هورمون ادامه نمو جنین های کروی به مرحله اژدری طی شد. در آزمایش بررسی تعداد جنین رویشی (آزمایش سوم) چون شرایط تشکیل پینه جنین زا یکسان بود، بنابراین فقط دو ژنوتیپ از لحاظ تعداد جنین رویشی مقایسه شد و مشاهده شد که هر دو ژنوتیپ پاسخ یکسانی را به تشکیل جنین رویشی نشان دادند.
در مجموع یافته های این آزمایش نشان داد که نوع ریزنمونه به ژنوتیپ بستگی دارد و می توان از طریق پینه های با بافت ترد و شکننده جنین رویشی تولید و برای تهیه بذر مصنوعی استفاده نمود.