اثر پیش تیمار بذر با اسید سالیسیلیک بر جوانه زنی چهار توده بومی شنبلیله(Trigonella foenum-graecum L) در شرایط تنش شوری

شوری یک عامل محیطی است که تمام مراحل رشد و نمو گیاه از جوانه زنی تا تولید میوه و دانه را کم و بیش تحت تاثیر قرار می دهد. جوانه زنی، یکی از بحرانی ترین مراحل رشد گیاه در شرایط تنش شوری می باشد. در این شرایط، پیش تیمار بذر یکی از روش های بهبود جوانه زنی و رشد آن در شرایط تنش محیطی می باشد. تیمار بذر روشی است که به واسطه آن بذرها پیش از قرار گرفتن در بستر خود و مواجهه با شرایط اکولوژیکی محیط، از نظر فیزیولوژیک و بیوشیمیایی آمادگی جوانه زنی پیدا می کنند. این آزمایش به منظور بررسی اثر پیش تیمار بذر چهار توده بومی شنبلیله با سالیسیلیک اسید بر برخی شاخص های جوانه زنی، گیاه شنبلیله و شناسایی متحمل ترین توده به شوری انجام شد.
این تحقیق در سال 1392 در آزمایشگاه ویژه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در ظروف پتری شیشه ای انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح شوری (در چهار غلظت صفر، 60، 120 و 180 میلی مولار) کلرید سدیم و سالیسیلیک اسید (در دو غلظت صفر و یک میلی مولار) بودند. در این آزمایش اثر پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید بر جوانه زنی چهار توده بومی شنبلیله در شرایط تنش شوری مورد بررسی قرار گرفت. صفات اندازه گیری شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه بودند.
نتایج نشان داد که اثر توده، سالیسیلیک اسید و شوری بر صفات اندازه گیری شده در سطح یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل توده و سالیسیلیک اسید به جزء طول ساقه چه و اثر متقابل توده × شوری و شوری × سالیسیلیک اسید به جز نسبت وزن ریشه چه به ساقه-چه بر بقیه صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. ولی اثرات متقابل توده × سالیسیلیک اسید × شوری بر هیچ یک از صفات مورد مطالعه معنی دار نبود. با افزایش تنش شوری، کلیه صفات مورد مطالعه کاهش معنی داری نشان داد. در شرایط عدم وجود تنش شوری، کاربرد سالیسیلیک اسید تاثیر معنی داری بر افزایش صفات مورد بررسی نداشت ولی در تیمارهای تحت تنش شوری تاثیر مثبت بر جوانه زنی داشت و سبب افزایش جوانه زنی گردید. به طور کلی، در بین چهار توده شنبلیله مورد مطالعه، توده های اصفهان و آمل تحمل نسبتا بیشتری به شوری در شرایط پیش تیمار و عدم پیش تیمار با سالیسیلیک اسید در بیشتر صفات اندازه گیری شده نشان دادند.
با توجه به نتایج بدست آمده اثر تمامی تیمارها بر صفات مورد مطالعه معنی دار بود در حالی که اثر متقابل توده و سالیسیلیک اسید بر طول ساقه چه، اثر متقابل توده و شوری و نیز شوری و سالیسیلیک اسید بر نسبت وزن ریشه چه به ساقه چه و اثر متقابل سه گانه سالیسیلیک اسید، شوری و توده در صفات اندازه گیری شده از نظر آماری معنی دار نبودند. توده های بومی اصفهان و آمل در بیشتر مراحل رشد تحمل بیشتری نسبت به توده های همدان و یاسوج نشان دادند. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، به نظر می رسد بتوان از این دو توده به عنوان توده های حاوی ژن های متحمل به شوری برای اصلاح توده هایی با پتانسیل عملکرد زیاد استفاده کرد.