چگونگی شناخت خدا از راه شناخت نفس در تبیین روایت «من عرف نفسه فقد عرف ربه»

ارتباط میان شناخت خود و شناخت خدا، از مشهورترین تاکیداتی است که در آموزه های دین اسلام بیان شده است. پرسش هایی مانند: «منظور از شناخت خود، کدام گونه از شناخت است؟»، «این نوع شناخت، چگونه معرفتی از خداوند را به ارمغان می آورد؟» و «ملازمه میان این دو معرفت، چگونه قابل تبیین است؟»، مسائلی اند که هر ذهن متفکری را به خود مشغول می سازند. نظریه هایی که در پاسخ به این پرسش ها مطرح شده اند، تفاوت های قابل ملاحظه ای با یکدیگر دارند؛ تفاوت هایی همچون: «محال بودن چنین معرفتی تا واجب بودن شناخت نفس»، «منتهی شدن به معرفت اصل وجود خدا تا وصول به معرفت اسما و صفات او» و «شهود نفس که به معرفت حضوری رب منجر گردد تا شناخت حصولی آن دو، شناخت قبلی خدا تا پی بردن به وحدت شخصی وجود». با توجه به چنین فراز و فرودهایی، تبیین مقصود این گونه روایات و نقد و بررسی نظریه های مقابل، امری لازم در جهت پی بردن به مقصود واقعی این روایات است. در این نوشتار، پس از دسته بندی نوین در مورد نظریه ها و نقد و بررسی آنها، مقصود این احادیث را تحلیل کرده ایم تا گامی موثر درباره مهم ترین فصل خداشناسی یعنی اثبات اصل وجود خداوند برداشته باشیم.