نگاه مکانیکی به جهان؛ بررسی تحلیلی و واکاوی پیامدها

نگرش ماشینی به جهان از پیامدهای رشد دانش مکانیک است. در این نگرش جهان بسان ماشین قانونمند و سازواری است که از کوچک ترین ذرات عالم تا عظیم ترین کهکشانها را قابل تبیین علمی می داند. هرگونه دخالت امور ماورایی در تدبیر این جهان نفی می گردد، و مفاهیمی نظیر جوهر، عرض، ماده، صورت، قوه و فعل که در هستی شناسی قدیم به کار می رفت، جای خود را به مفاهیمی چون جرم، وزن، شتاب، سرعت، امتداد، حرکت و مقدار می دهد. در این نگرش تنها شناخت معتبر، معرفت حاصل از تجربه، آزمایش و مشاهده است، و معارف وحیانی فاقد ارزش معرفتی اند. اگر سخن از خدا به میان می آید، تنها به عنوان علت نخستین است؛ اما در استمرار و بقای جهان نیازی به حضور خدا نیست. خلقت انسان نه الهی، بلکه کاملا طبیعی است، و روح و نفس، محصول عالی ماده بشمار می آید. در این جستار، با تحلیل این تلقی، نشان داده می-شود که نگرش ماشینی از تبیین ساحت های غیر مادی جهان و انسان عاجز است. به همین دلیل، یا اساسا آنها را نفی می کند و یا تبیین مادی گرایانه از آنها ارایه می دهد. پیامد این نگرش در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، نفی هرگونه دخالت دین در مدیریت جامعه، سیاست، اخلاق، تعلیم و تربیت و... است.