تحلیل انتقادی فضایل اختصاصی عبدالله بن عباس در روایات

عبدالله بن عباس در منابع روایی و تاریخی، دارای فضایل خاص و برجسته ای شمرده شده که هیچ یک از یاران پیامبر اسلام(ص) را یارای رسیدن به آن ها نبوده است. ادعای رویت جبرئیل از سوی وی، دعای ویژه پیامبر اسلام(ص) در حق او که موجب می شود سخنان ابن عباس در تفسیر قرآن جایگاهی بلامنازع یابد و القاب و مقامات ممتاز، از جمله این فضایل است. اما توجه به زمینه های شکل گیری خلافت عباسیان و درگیری های آنان با علویان و تحلیل روایات حاوی فضایل ابن عباس نشان می دهد که بنی عباس برای مشروعیت بخشی به قیام و حکومت خویش، نیاز به تقدیس اجدادشان داشتند. چنین زمینه ای می توانست در نشر فضایل برجسته برای عبدالله بن عباس، به عنوان یکی از حلقه های اصلی سلسله خلافت عباسی، نقش داشته باشد. از این رو فضایل نقل شده برای ابن عباس با تردید و تامل جدی روبه روست.