تاثیر تلقیح با قارچ میکوریزا و مدیریت آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی نخود (Cicer arietinum L.)

مقدمه راعی و همکاران (Raey et al.، 2008) گزارش کردند که آبیاری بر صفاتی مثل تعداد غلاف در بوته، وزن 1000 دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت گیاه نخود تاثیر گذاشت. نیر و همکاران (Nayyer et al.، 2006) معتقدند که گل دهی و تشکیل غلاف حساس ترین مراحل نخود نسبت به تنش آب می باشند. تنش در مرحله گرده افشانی باعث کاهش شدید عملکرد و مقدار فسفر دانه نخود نسبت به تنش در مرحله رشد رویشی می شود (Gunes et al.، 2006). یزدانی و همکاران (Yazdani et al.، 2009) با بررسی تاثیر میکروارگانیزم های حل کننده فسفات و رایزوباکتری های محرک رشد گیاه بر گیاه ذرت گزارش کردند که استفاده از آنها باعث افزایش عملکرد و کاهش نیاز به فسفر تا 50 درصد شد. هدف از این بررسی تعیین تاثیر تلقیح با گونه های مختلف قارچ میکوریزا و مدیریت آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی نخود زراعی بود.
مواد و روش ها به منظور بررسی عکس العمل نخود به تلقیح با گونه های مختلف قارچ میکوریزا تحت مدیریت های مختلف آبیاری، آزمایشی در سال زراعی 1390 به‎صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود (عرض جغرافیایی 36 درجه و 30 دقیقه شمالی و 55 درجه طول شرقی و 1380 متر ارتفاع از سطح دریا) انجام شد. عامل مدیریت آبیاری (عامل اصلی) در چهار سطح شامل آبیاری کامل، عدم آبیاری در مرحله 50 درصد گل دهی، عدم آبیاری در مرحله 50 درصد غلاف دهی، عدم آبیاری در مرحله 50 درصد پرشدن دانه و عامل تلقیح با قارچ مایکوریزا (عامل فرعی) در سه سطح شامل تلقیح با گونه Glumos intraradices، تلقیح با گونه G. mosseae و عدم تلقیح بود. کشت بذور در هفته چهارم فروردین ماه انجام شد. کشت با دست انجام شد. فاصله ردیف 30 و فاصله بوته روی ردیف 10 سانتی متر (با تراکم 333000 بوته در هکتار) بود. هر کرت شامل 6 ردیف بود. در طول دوره رشد علف های هرز با دست کنترل شد. عملکرد دانه با برداشت 4 ردیف وسط بعد از حذف دو ردیف حاشیه و 0/5 متر از دو طرف ردیف های وسط در هفته چهارم تیر ماه تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SAS Ver 9.1 انجام شد. مقایسه میانگین‏ها با استفاده از آزمون حداقل تفاوت معنی‏دار (LSD) در سطح پنج درصد انجام شد.
نتایج و بحث نتایج نشان داد که اثر مدیریت آبیاری بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن 100 دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد پروتئین، عملکرد پروتئین، غلظت فسفر و عملکرد فسفر معنی دار بود و بیش‎ترین مقدار صفات بجز درصد پروتئین از تیمار آبیاری کامل به‎دست آمد. اختلاف بین آبیاری کامل و عدم آبیاری در مرحله پرشدن دانه در مورد صفات تعداد غلاف در گیاه و تعداد دانه در گیاه معنی دار نبود. اثر تلقیح با میکوریزا بر همه صفات به جز تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و درصد پروتئین دانه معنی دار بود و بیش ترین مقدار صفات مربوط به تیمار تلقیح با گونه G. mosseae وکم ترین مقدار مربوط به تیمار عدم تلقیح بود. اختلاف بین دو تیمار تلقیح با گونه G. mosseae و G. intraradices در مورد وزن 100 دانه معنی دار نبود. اثر متقابل تنش × تلقیح با میکوریزا بر هیچیک از صفات مورد مطالعه معنی دار نشد. در تیمار آبیاری کامل عملکرد دانه و پروتئین به‎ترتیب 2651 و 3/557 کیلوگرم و در تیمار عدم آبیاری در مرحله گل‏دهی 1472 و 337/3 کیلوگرم در هکتار بود. عملکرد دانه و پروتئین در تیمار تلقیح با گونه G. mosseae 2124 و 495/2 کیلوگرم و در تیمار عدم تلقیح 1677و 391/9 کیلوگرم در هکتار بود.
نتیجه گیری صفات رویشی، زایشی و کیفی تحت تاثیر مدیریت آبیاری (قطع آبیاری) قرار گرفت. تنش آب باعث کاهش صفات مورد بررسی شد و تنش زودتر اثر بیش تری در کاهش عملکرد داشت. اثر تلقیح کم‎تر از تنش بود و تلقیح با G. mosseae اثر مثبت بیش تری از تلقیح با G. intraradicesبر صفات مورد بررسی داشت.