علوم اجتماعی نیندیشینی: بررسی پارادایم های قرن نوزدهمی

والرشتاین یکی از برجسته ترین و تاثیرگذارترین نظریه پردازان اجتماعی است که از سال 1974، یعنی سال انتشار نخستین جلد از کتاب بااهمیت نظام جهانی مدرن، تاکنون کوشیده است برای بازسازی طرح کارل مارکس در تبیین نظام جهانی و آینده آن طرح نظری گسترده ای را پیش ببرد. وی یکی از مولفه های اساسی این طرح را بازاندیشی در علوم اجتماعی مدرن می داند، زیرا معتقد است بنیان های این علوم همزمان با بسط و گسترش نظام سرمایه داری در قرن نوزدهم فراهم شده و از این رو این علوم سرشار از «اسطوره های سازماندهی کننده» قرن نوزدهمی اند که در حال حاضر گمراه کننده و مانع عمده در تحلیل کارآمد جهان اجتماعی هستند. یکی از کتاب های مهمی که وی به قصد بازاندیشی این علوم نوشته، کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی است که در این نوشتار معرفی شده است. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی والرشتاین و طرح نظری وی برای تحلیل نظام جهانی سرمایه داری، ایده های اصلی فصول مختلف کتاب مرور می شود. سپس مبانی نظری ای که والرشتاین با بهره گیری از آن ها بر ضرورت بازسازی علوم اجتماعی پافشاری می کند، معرفی شده و راهکارهای وی برای تحقق این بازسازی ارائه می شود. در پایان توضیح داده می شود که این کتاب برای خواننده ایرانی چه اهمیتی دارد و چگونه می توان از آن بهره برد.