تبیین نسبت اخلاق و سیاست در برنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران

سیاست گذاری و برنامه ریزی در ایران از آغاز دولت مدرن تاکنون به پیروی از پارادایم های فکری و الگوهای نظری متفکران غربی صورت گرفته است. این در حالی است که برنامه های توسعه در بستر اجتماعی، اقصادی و سیاسی جوامع مختلف تکوین یافته اند و «روش شناسی و تئوری حاکم بر نظام اجتماعی» را رعایت کرده اند. بنابراین برنامه های توسعه در هر کشوری با مبانی فکری، معرفتی و اخلاقی آن کشور سازگاری دارند. با توجه به اینکه سی و هشت سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذرد، متولیان توسعه در ایران نه تنها موفق به طراحی الگوی توسعه بر اساس مبانی بومی کشور نشده اند بلکه در انتخاب الگوی «توسعه بدیل» تعدیل ساختاری با مشکل روبرو بوده اند. با توجه به اینکه بیشتر نظریه های توسعه به اصل «گسترش دامنه انتخاب افراد» باور داشته و از این منظر به طراحی «زندگی خوب» برای افراد و جوامع اقدام می کنند، بنابراین تمامی الگوهای توسعه ابتنای ویژه ای به «نسبت اخلاق و سیاست» در نظریه های خود دارند. این مقاله با بهره گیری از روش «ترکیبی» ضمن تبیین نظری نسبت مذکور در نظریه های توسعه، مولفه های آن را نیز در برنامه های توسعه بعد از انقلاب اسلامی ارزیابی می کند و به تنگناهای نظری برنامه های توسعه در ارتباط با نسبت اخلاق و سیاست می پردازد. تنگناهایی که از یک سو به دلیل ناتوانی سیاست گذاران برنامه های توسعه در «خوانش اخلاقی» از الگوی تعدیل ساختاری و از سوی دیگر به دلیل ناسازگاری الگوی مذکور با زمینه معرفتی و تاریخی ایران، ایجاد شده است.