ضرورت بررسی مبانی فقهی زایمان سزارین در آموزش پزشکی با تاکید بر طرح تحول نظام سلامت

فرهنگ سازی و ترویج زایمان طبیعی و کاهش زایمان سزارین، همواره یکی از اهداف مهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده است و یکی از هشت هدف تعریف شده در طرح تحول نظام سلامت کشور محسوب می شود. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی و تبیین مبانی زایمان سزارین از منظر علم فقه بود؛ چرا که دو علم طب و فقه می توانند در برخی زمینه ها با یکدیگر ارتباط داشته باشند. در سایه این ارتباط و با استفاده از منابع ارزشمند اسلامی، می توان موجبات بهبود برنامه ریزی های آموزشی و تقویت بازدهی تدریس و آموزش را فراهم نمود تا بعضی مسایل پزشکی را بهتر به دانشجویان این حوزه و نیز به مردم آموزش داد.
این مطالعه به روش تحقیقات کتابخانه ای انجام شد و با مطالعه متون و منابع معتبر و دسته اول فقهی، روایی و تفاسیر شیعه، مبانی دینی زایمان طبیعی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. همچنین، در این رهگذر از کتب، مقالات و پایان نامه های حوزه پزشکی و نیز آرای صاحب نظران این حوزه استفاده شد و اشتراکات منابع مذکور نیز ذکر گردید تا نتیجه مطلوبی حاصل شود. ملاک انتخاب منابع مورد استفاده، اعتبارسنجی هر یک از آن ها در زمینه های فقهی، روایی و نیز علم پزشکی بود.
با مطالعه تعداد زیادی از کتب فقهی، روایی و برخی کتاب های پزشکی همسو با موضوع بحث، این یافته به دست آمد که زایمان طبیعی به جز در موارد ضرورت، بر زایمان سزارین ارجحیت علمی و عقلی دارد و بر خلاف فوایدی که زایمان طبیعی دارد، زایمان سزارین در مقابل آن قد برافراشته و امروزه رواج زیادی پیدا کرده است. یکی از مهم ترین یافته های تحقیق حاضر این بود که زایمان سزارین علاوه بر مضرات زیاد، می تواند به صورت غیر مستقیم در تحدید نسل (کاهش جمعیت) تاثیر داشته باشد؛ چرا که مساله محدود نمودن نسل انسان در قواعد فقه اسلامی، مصداق قاعده «لاضرر و لاضرار فی الإسلام» قرار می گیرد؛ بدین مفهوم که در اسلام هر گونه ضرر رساندن به خود یا دیگری نفی شده است و مشروعیت ندارد. همین امر دلیل مناسبی است تا پای فقه اسلامی به میان آید و این موضوع از منظر فقه و روایات مورد تحلیل و اعتبارسنجی قرار گیرد و در مسیر توسعه آموزش پزشکی، راهنمای دانشجویان و محققان باشد.
زایمان سزارین از جمله مسایلی است که بر خلاف تصور عوام، فقه اسلامی درباره آن بحث کرده و نظرات خود را بیان داشته است. نتایج حاصل شده نشان داد که عمل سزارین با وجود درد کمتر نسبت به نوع طبیعی، به جز در موارد خاص و دارای ضرورت، هیچ ترجیحی بر زایمان طبیعی ندارد و روایات و فتاوای متعددی در فقه اسلام تایید کننده این موضوع می باشند. از سوی دیگر، مبحث سزارین موضوع قواعد فقه اسلامی نیز قرار گرفته است و مطابق قاعده مشهور «لاضرر و لاضرار فی الإسلام»، هرآنچه که موجبات ضرر را برای انسان ایجاد نماید، نهی و نفی می شود. یکی از عمده ترین آسیب هایی که زایمان سزارین به صورت غیر مستقیم به حیات بشری وارد می کند، تشدید بحران تحدید نسل می باشد که مطابق قاعده لاضرر، انجام آن به شدت نهی شده است.