«من» به عنوان اصلی ترین انگیزه انسانی

این مقاله در جستجوی منشا اصلی کلیه رفتارهای آدمی است. هدف مقاله پاسخ دادن به این سوال است که سبب ایجاد ارزش ها و ضدارزش ها، خلق تصورات جدید، معنی دهی ها و نگرش های انسانی چیست؟ همچنین سبب فعالیت یا سکون انسان از کجا سرچشمه می گیرد. ظاهرا با وجود تنوع رفتارها و کنش های گوناگون انسانی یک خاستگاه فطری برای آن ها متصور است که در هر محیطی در اساس و منشا هر رفتاری حضور دارد و آن صیانت نفس می باشد. البته صیانت نفس یک اصل عام و شامل در نزد همه جانداران است و مخصوص انسان نیست. ولی آن چه خاص انسان است کیفیت صیانت نفس اوست که بسیار متنوع، متغیر و شامل احوال ضد و نقیض می باشد. ما منشا این کیفیت صیانت نفس را با اصطلاح «من»1 بیان می کنیم و می توانیم بگوییم اصلی ترین انگیزه انسانی برای هر فعالیت و هر امساکی همان «من» است. «من» همه جا و هر لحظه با ماست و مترصد به دست آوردن احوال و اوضاعی است که از دیدگاه وی به بقای محترمانه و ارتقاء من کمک می کند. در واقع من، بنا بر ارزش ها و تفسیرهای خود، خالق هر نوع شادی و اندوه است و همواره جویای خیر و گریزان از شر می باشد.
جان چه باشد؟ باخبر از خیر و شر
شاد از احسان و گریان از ضرر
(بیت 6/ 148: مثنوی نیکلسن)
بنابراین «من» دائما حضور فعالی دارد و در هیچ لحظه ای از توجه به حفظ برتری خود غافل نمی ماند، همچنین در هر لحظه ای مواظب است تا لطمه و زیانی به «من» وارد نشود. بنابراین شادی و اندوه هر کسی وابسته به چگونگی تعبیرات «من» در برابر حوادث و رفتار اشخاص و خودش است. البته همه این تعبیرات و نگرش ها در متن اجتماع، تاریخ و فرهنگ تحقق می یابد و چون جهان ما فی نفسه در حال تحول و حدوث امکانات تازه است بدان جهت مصادیق نیک و بد، خیر و شر، زشت و زیبا و حق و باطل در نظر «من»های خودمان و من های2 گوناگون دیگر از جمله من اجتماعی دائما در حال دگرگونی می باشد. باری حب و بغض و دوستی و دشمنی هر کسی نسبت به خودش و نسبت به اطرافیان، اشخاص، نهادها، کشورها و فرهنگ ها با معیارها و نگرش های «من» زاده می شوند. بدین جهات است که ما «من» را به عنوان اصلی ترین انگیزه رفتارهای انسانی مطرح می کنیم.