نخل گردانی محرم در درخش: نگاهی انسان شناختی

آیین سوگواری ماه محرم جایگاه ویژه ای در زندگی اجتماعی ایرانیان داشته و در هر نقطه از کشور با توجه به فرهنگ و جغرافیای خاص آن منطقه، به شیوه های خاصی برگزار می شود. از جمله آیین های محرم، نخل گردانی است که در گستره وسیعی از کشور برگزار می شود. درخش به عنوان یکی از روستاهای با قدمت تاریخی، از جمله کانون های برگزاری این آیین می باشد. به دلیل تمایزات شاخصی که در شکل نخل درخش با دیگر مناطق کشور وجود دارد و هم چنین شیوه و مراسم خاص نخل گردانی که با تقسیم کار اجتماعی بسیار دقیق انجام می گیرد، این موضوع مورد مطالعه قرار گرفت. هدف مقاله حاضر، توصیف و فهم مراسم عاشورای درخش و تحلیل انسان شناسانه این مراسم نمادین به عنوان بخشی از میراث فرهنگ مذهبی در شرق کشور می باشد. نوشتار حاضر تلاش دارد با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع میدانی (مردم نگاری) و با بهره گیری از روش مصاحبه و مشاهده و بر مبنای آرای تفسیری کلیفورد گیرتز، به مطالعه مراسم نخل گردانی محرم درخش بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که آیین و مناسک نخل گردانی در درخش ضمن بقای رابطه فرد و جامعه، سبب تقویت انسجام اجتماعی، هویت جمعی و همبستگی فرهنگی، تقویت وجدان جمعی و ارتباطات نسلی در این روستا شده است. از سوی دیگر، بر نحوه جهان بینی فرد و شکل گیری هنجارها در ذهن او موثر است. از دیگر یافته های این پژوهش آن است که این مراسم در نوع خود و در سطح خراسان جنوبی، منحصر به فرد است و علی رغم مشابهت هایی که با آئین نخل گردانی در دیگر مناطق کشور دارد، به لحاظ صورت، ظاهر نخل و زمان و نحوه اجرای مراسم، تفاوت هایی با دیگر مناطق کشور دارد.