مقایسه تطبیقی جلوه های نمایشی هویت ایرانی در نمایشنامه های سه دهه اخیر ایران (1360-1390)

مقاله حاضر با بررسی دگرگونی های هویت در متون نمایشی سه دهه اخیر(1360-1390)، به مطالعه فرهنگی درام ایران میپردازد. بدین منظور با انتخاب ده نمایشنامه از هر دهه، عناصر نمایشی متشکل از اشخاص نمایش، گفت و شنود، کشمکش، فضا و زمان و نیز درونمایه با استفاده از نظریه امانوئل کاستلز تحلیل شده است تا سهم هریک از منابع هویتی (ملی، قومی، دینی، مدرن ) در شاکله هویت نمایشی معاصر ایران مشخص شود. از آنجایی که هویت متاثر از زمینه های تاریخی و اجتماعی است، توجه به فضای گفتمانی تولید آثار نمایشی در هر دوره ضروری به نظر میرسد. با توجه به بررسی-های انجام شده میتوان گفت هویت نمایشی ایران، هویتی سیال و ترکیبی است که در دهه 60 به صورت هویت مشروعیت بخش و در دهه70 به صورت هویت مقاومت متجلی میشود. از خصوصیات نمایشنامه نویسی دهه 60 می توان به زبان ژورنالیستی، توصیه های اخلاقی مستقیم و شخصیتپردازی های ساده و درونمایه های ملهم از فضای انقلاب و جنگ اشاره کرد. در برابر ارزش های بنیادین دهه 60، گفتمان ادبی در نمایشنامه های دهه 70 رویکردی نخبهگرایانه یافته و با ظهور طبقه جدید متوسط شهری به عنوان اشخاص نمایش مفاهیم تجددگرایی مورد توجه قرار می گیرد. در دهه 80 اما هویت برنامهدار محقق نشده و آثار نمایشی گویای نوعی از خود بیگانگی اشخاص نمایش است که شکاف بین انسان و جهان اجتماعی بیرون از او را نشان میدهد.