پژوهشی در زمینه چارچوب های اقتصاد اثباتی در قرآن کریم (مطالعه موردی: چارچوب گزاره های اثباتی پیشرفت مادی و معنوی)

بحث تمایز اثباتی و هنجاری در روش شناسی علم اقتصاد سابقه زیادی دارد و تلاش های برخی اقتصاددانان به این سمت سوق پیدا کرده است که جدایی واقعیت ها و ارزش ها را معیار علم و غیرعلم قلمداد کنند. در باب اقتصاد اسلامی نیز این ادعا مطرح می شود که اقتصاد اسلامی مجموعه ای از ارزش هاست. لذا نمی توان آن را علم قلمداد کرد. به همین سبب، کاوش درباره جنبه های اثباتی اقتصادی در منابع دینی ضرورت می یابد. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی، به استخراج نصوص اثباتی اقتصادی (در زمینه پیشرفت مادی و معنوی) می پردازد که مبین رابطه علی و معلولی بین پدیده های خارجی است که به صورت «اگر الف، آنگاه ب» می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که در قرآن کریم، گزاره های اقتصادی اثباتی وجود دارد و با توجه به تفاوت مبانی معرفت شناسی اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی، برخی از گزاره های اثباتی بر اساس کارکرد علل مجرد قابل توجیه است و با نگرش صرفا مادی نمی توان آنها را توجیه کرد. همچنین، بر اساس آیات اقتصادی قرآن، علل مادی نظیر سرمایه مادی، انفاق و پرهیز از فساد اقتصادی و عوامل غیرمادی، نظیر استعداد درونی نیروی انسانی جامعه، اجرای احکام شریعت در جامعه، شکر نعمت، ایمان و تقوا، استغفار، استقامت در راه حق، مهاجرت در راه خدا و دعا به عنوان عوامل پیشرفت مادی و معنوی از منظر قرآن مطرح می گردد.