مطالعه مروری: جنبه های مرتبط با تاب آوری در افراد با ضایعه نخاعی

هدف توان بخشی ضایعات نخاعی فرایندی مداوم و نیازمند انطباق در تمامی جنبه های زندگی است. انطباق موفقیت آمیز با شرایط مسئله ساز را تاب آوری می نامند. کاردرمانگران می توانند در فرایند بازسازی هویت و انطباق شخص با شرایط جسمانی و روانی خود، با پرورش تاب آوری به او کمک کنند. تاب آوری نقش بسزایی در زندگی افراد با ضایعه نخاعی ایفا می کند و به عنوان مسئله ای بزرگ در کاردرمانی این افراد مطرح است. همچنین در مفهوم و تعریف و نیز جایگاه آن در توان بخشی براساس بافت و فرهنگ زندگی شخص تنوع و گستردگی دارد. فرایند تاب آوری به شدت از فرهنگ و محیط پیرامون تاثیر می پذیرد. هدف این مطالعه، مروری روایتی بر شواهد پیرامون جنبه های مرتبط با تاب آوری افراد مبتلا به ضایعه نخاعی بود.
روش بررسی این پژوهشی مروری درباره تاب آوری افراد مبتلا به ضایعه نخاعی است. داده های مطالعه حاضر از طریق جست وجوی گسترده کلیدواژه های ضایعه نخاعی و تاب آوری و انطباق در پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی داخلی و بین المللی مانند گوگل اسکالر، اسکوپوس، پابمد، پروکوییست، ساینس دایرکت و ایران مدکس بین سال های 2000 تا 2015 جمع آوری شد. در مرحله اول جست وجو براساس کلیدواژه های انتخابی 1823 مقاله به دست آمد که پس از بررسی چکیده مقالات، 1756 مقاله به علت نداشتن ملاک های ورود یا تکراری بودن کنار گذاشته شد. پس از بررسی چکیده 67 مقاله، درنهایت به منظور بررسی نهایی 21 مقاله براساس ملاک های ورود به فرایند مطالعه انتخاب شد. در این بین دوازده مقاله بر عوامل زمینه ساز تاب آوری و چهار و پنج مقاله نیز به ترتیب بر روابط و مشارکت اجتماعی و انطباق روانی اجتماعی پس از ضایعه نخاعی متمرکز بود.
یافته ها براساس مستندات بررسی شده تعاریف متنوعی از تاب آوری وجود دارد. به نظر می رسد تاب آوری کنارآمدن با شرایط پیش آمده برای فرد مبتلا به ضایعه نخاعی است؛ به نحوی که بتواند به فعالیت های روزمره خود بپردازد و از سلامت روان و تحرک اجتماعی مناسب برخوردار باشد. تاب آوری فرایندی است که با گذشت زمان و درخلال تعامل پیچیده فرد و زمینه اجتماعی وی رخ می دهد و درک می شود. در زمینه کنارآمدن با ضایعه نخاعی چهار مسیر ارائه شده است: حدود نیمی از افراد با ضایعه نخاعی تاب آوراند، 25درصد آن ها بهبودی را نشان می دهند و 12/8 و 12/5 درصد به ترتیب به آشفتگی با تاخیر و اختلال عملکرد مزمن مبتلا هستند. این انطباق به قطع متاثر از زمینه اجتماعی پیرامون فرد است؛ به گونه ای که هرگونه مشکلات محیطی می تواند تاب آوری را کاهش دهد. هرچه ارتباطات محیطی بیشتر و منسجم تر باشد، انطباق با شرایط آسان تر صورت می گیرد؛ بنابراین ضروری است در برنامه ریزی توان بخشی این افراد به تسهیل کننده های محیطی و ارتباطی توجه داشت. خانواده و شرایط مالی مناسب نقش بسزایی در تاب آوری افراد با ضایعه نخاعی ایفا می کند. افراد تاب آور انطباق بهتر و سطوح پایین تری از افسردگی در زمان ورود به توان بخشی و پذیرش بیشتر ناتوانی هنگام ترخیص و رضایت از زندگی بیشتری را نشان می دهند. بیشترین مشکلات درباره وضعیت مالی، دشواری در حمل ونقل، مناسب سازی منزل، تحصیل، ازدواج و ارتباط اجتماعی است. تاب آوری به میزان چشمگیری تحت تاثیر ویژگی های فردی و نیز شرایط اجتماعی شکل می گیرد. تاب آوری مفهومی چندبعدی و دربردارنده عوامل زمینه ای، مشارکت اجتماعی و انطباق روانی است. مذکربودن، شغل فیزیکی سبک تا متوسط پیش از آسیب، سطح تحصیلات دانشگاهی و آموزش مناسب پس از آسیب از زمینه سازهای تاب آوری و استخدام درآمدزا پس از آسیب گزارش شده است. درمقابل درک نادرست از مشکلات جسمی، شخصیت غیرفعال، نگرش منفی دربرابر مسائل و نبود حمایت های روانی اجتماعی خانواده از موانع برگشت به کار در افراد مبتلا محسوب می شود. هرچه موانع محیطی و خانوادگی پیش رو کمتر باشد، شخص از سلامت روان و به دنبال آن از انطباق بهتری برخوردار خواهد بود. عواملی نظیر شغل و تحصیلات مناسب پیش از آسیب همانند خوش بینی و مثبت اندیشی زمینه تاب آوری مناسب پس از آسیب را فراهم می کند. همچنین معنویات و خودکنترلی می تواند پیش آگهی تاب آوری را داشته باشد. البته نقش حمایتی محیط، به ویژه خانواده شخص، در این امر نیز حائز اهمیت است.
نتیجه گیری تاب آوری در ضایعه نخاعی از نظر روان شناختی در مقایسه با زمینه جسمانی به تلاش بیشتری نیاز دارد؛ زیرا به دلیل پیشامد ناگهانی ضایعه نخاعی، برای انطباق با شرایط به زمان بیشتری نیاز است. معنویات، آموزش شیوه های مقابله با استرس، مثبت اندیشی، پشتکار و حمایت اجتماعی از سوی خانواده و دوستان تسهیل کننده های مهمی در تاب آوری افراد مبتلا به ضایعه نخاعی معرفی شده است. ازآنجایی که تاب آوری به شدت از فرهنگ و محیط پیرامون تاثیر می پذیرد. ازاین رو توصیه می شود پژوهش های بیشتری در کشورمان، به ویژه در حیطه تبیین جنبه های مرتبط با تاب آوری آن ها انجام شود.