زبان و تفکر؛ رویکردی قرآنی، تحلیلی معناشناختی

تقدم یا تاخر تفکر و تحصیل معنا نسبت به زبان و گفتار و تاثیر هرکدام بر دیگری و کیفیت آن مهم ترین وجوه مساله در رابطه زبان و تفکر است. «تعیین کنندگی زبان برای تفکر»، «تعیین کنندگی تفکر برای زبان»، «استقلال زبان و تفکر از هم» و «استقلال زبان و تفکر در آغاز تکوین و وابستگی آنها به هم در تکامل» چهار نظریه مطرح در این باره اند. در این میان، معرفت قرآنی حاصل از تحقیق موضوعی و معناشناختی آیات مرتبط، علاوه بر غنابخشی به دستاوردهای بشری، به ویژه در تبیین کیفیت تاثیر زبان بر ذهن، می تواند پشتوانه نظری تدوین برنامه های اجتماعی تربیتی گفتمان محور و مهم تر از همه در راستای اصلاح رویکرد به آموزش و ترویج قرآن کریم، در پاسخ به چرایی ماهیت زبانی آن، نقش آفرین باشد. آیاتی از قرآن کریم شناخت یا عدم شناخت به حقایقی را در تحقق و چگونگی کنش هایی در «زبان بیانگر» تعیین کننده نشان می دهد؛ اما «زبان دریافتی»، با لحاظ همبستگی لفظ و معنا، «کارکردی توجیهی» بر ذهن انسان به دو نحو «ذکری» و «لهوی» دارد. ثمربخشی شناخت هایی نو، بسترسازی برای آیات غیرکلامی، محوریت برای ارزیابی و تغییر تصورات و تصدیقات و سببیت برای تثبیت شناخت ها و باورهای انسان پیامد کارکرد توجیهی زبان در بیان قرآن کریم است.