مقایسه محتوای آرتمیزنین و اثر ضد مالاریایی درمنه خزری (Artemisia annua L.) و درمنه جارویی (Artemisia scoparia Waldst. & Kit.)

درمنه خزری (Artemisia annua L.) و درمنه جارویی (Artemisia scoparia Waldst. & Kit.) دو گیاه مهم دارویی هستند که در بسیاری از مناطق دنیا و ایران انتشار دارند. مالاریا یک بیماری واگیر در انسان و جانوران است که علت آن انگل تک یاخته ای آغازی پلاسمودیوم (Plasmodium) است. در این پژوهش ترکیب های ترپنوئیدی و آرتمیزنین از اندام های هوایی و ریشه این دو گونه درمنه استخراج شد. میزان ترپنوئیدها و آرتمیزنین به روش اسپکتروفتومتری سنجش و ترکیب های ترپنی با روش های کروماتوگرافی لایه نازک و گاز کروماتوگرافی جرمی شناسایی شدند. در نهایت اثر ضد مالاریای عصاره ها، با اندازه گیری اثر بازدارنده این عصاره ها بر تشکیل بتا-هماتین (همازواین) در شرایط درون شیشه، اندازه گیری شد. نتایج سنجش نشان داد که ظاهرا همه عصاره ها دارای آرتمیزنین هستند ولی کروماتوگرافی لایه نازک و جرمی نشان داد که عصاره استونیتریلی (آرتمیزنینی) درمنه خزری دارای آرتمیزنین و چندین نوع ترپنوئید و عصاره درمنه جارویی با تعداد زیادی ترپنوئید، فاقد آرتمیزنین است. بررسی خاصیت ضد مالاریایی براساس اثر بازدارنده عصاره ها بر تشکیل همازواین در شرایط درون شیشه، نشان داد که عصاره استونیتریلی و آبی اندام های هوایی و ریشه درمنه خزری و عصاره آرتمیزنینی اندام های هوایی درمنه جارویی اثر ضدمالاریا دارند. اثر بازدارنده عصاره استونیتریلی اندام های هوایی درمنه خزری دو برابر عصاره استونیتریلی اندام های هوایی درمنه جارویی و ریشه و عصاره آبی اندام های هوایی درمنه خزری بود. عصاره استونیتریلی درمنه خزری دارای آرتمیزنین بود. اثر بازدارنده باقی عصاره ها بر تشکیل همازواین نشان دهنده اثر ضدمالاریایی ترپن های دیگر موجود در این عصاره ها بود. اثر بازدارنده همه عصاره ها بجز عصاره آبی اندام های هوایی و عصاره استونیتریلی ریشه درمنه جارویی از اثر بازدارنده کلروکوئین فسفات بیشتر بود.