تحلیل عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر در تخریب مراتع قشلاقی (مطالعه موردی: شهرستان جویبار- استان مازندران)

عوامل متعددی باعث تخریب و کاهش سطح مراتع قشلاقی می گردد که به طور دقیق و ریشه ای ، به ویژه در حوزه های اقتصادی و اجتماعی، تحقیق و بررسی نشده اند و سهم و نقش آنها در تخریب منابع طبیعی مشخص نشده است. بنابراین، ضرورت دارد در برنامه ریزی و سیاست گذاری در بخش منابع طبیعی به ویژه مراتع، به نیروهای محرک انسانی در کنار نیروهای محرک فیزیکی توجه شود. هدف تحقیق حاضر شناخت عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر کاهش سطح مراتع قشلاقی شهرستان جویبار بود. جامعه آماری تحقیق شامل 92 بهره بردار از شش سامان عرفی انارپا، پایین رود پشت، چفت سر، انارمرز، فوتم سفلی، مشک آباد مراتع قشلاقی جویبار تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران 34 بهره بردار تعیین شد. ابزار مورد استفاده در این روش برای گردآوری داده ها و اطلاعات، پرسشنامه بود. برای تعیین روایی پرسشنامه از پانل متخصصان استفاده شد. به منظور برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن 63/0 بدست آمد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که از بین شاخص های اقتصادی-اجتماعی موثر بر کاهش سطح مراتع قشلاقی، تنها شاخص اقتصادی تغییر شیوه معیشت بهره برداران معنی دار شده است. همچنین بین گویه های این شاخص با میزان تخریب و کاهش سطح مراتع قشلاقی رابطه مثبت و معنی داری در سطح 95/0 وجود دارد و گویه ها، 86 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند. نتایج مقایسه تفاوت معناداری میانگین مولفه های مورد نظر تحقیق از دیدگاه پاسخگویان محلی نشان داد، تفاوت بین مولفه ها کاملا معنادار در سطح آلفای 01/0 است. به علاوه، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی نشان داد که متغیر تاثیر بهره برداری گروهی، تغییر کاربری اراضی، رقابت در افزایش تعداد دام و فقر مالی و کاهش درآمد، بیشترین تاثیر را بر کاهش سطح مراتع قشلاقی داشته است.