رابطه وجود و ماهیت از منظر فارابی، ابن سینا، و بهمنیار

ابن سینا تحت تاثیر اصطلاحات خاص فارابی درباره وجود و ماهیت، قائل به عروض خارجی وجود بر ماهیت در ممکنات و ترکیب انضمامی اشیاء از آن دو بود؛ اما بهمنیار با آنکه خود را شارح آثار بوعلی می خواند، در التحصیل با صراحت تمام، وجود هر شئ را نفس تحقق خارجی ماهیت آن دانسته و «وجود» را همچون مفاهیم کلی «ذات» و «شئ»، در عداد اعتبارات عقلی و منتزع از ماهیات موجوده پنداشته است. پژوهش پیش رو پس از تبیین دقیق اختلاف نظر مذکور بر پایه آثار دست اول فیلسوفان مشائی، چهار تفسیر متفاوت از آرای آنان در باب وجود و ماهیت اشیاء استیفا نموده است. مقاله نشان می دهد که متفکرانی چون ابن سهلان و سهروردی به اختلاف نظر میان بهمنیار با استادش پی برده ، نظر بهمنیار را تقویت کرده اند و برخی مشائیان اصیل، به ویژه شارحان فصوص الحکمه، به بازخوانی و تبیین نظریه عروض خارجی وجود بر ماهیات امکانی پرداخته و به مخالفت بهمنیار وقعی ننهاده اند. ملاصدرا ضمن توجه به ایده عروض خارجی وجود بر ماهیت نزد برخی مشائیان، به دو گونه متفاوت در باب بهمنیار نظر داده است، اما غالب صدراپژوهان به دلیل خوانش صدرایی از آثار مشائی، از فهم دعاوی آنان و اختلاف نظرشان محروم مانده اند.