دفاع حکیم سبزواری از سهروردی در کیفیت ابصار

شیخ اشراق، حکیم سهروردی در مقابل دو نظریه رایج تر «انطباع» و «خروج شعاع» در زمینه کیفیت ابصار، به نظریه سومی قائل شد که بر اساس آن، در هنگام ابصار، نفس آدمی علم حضوری اشراقی به خود اشیای دیدنی پیدا می کند، نه آنکه صرفا از رهگذر صورت های ادراکی آنها را ادراک کند. صدرالمتالهین نظریه سهروردی را مبتلا به اشکال دید و به نقد دیدگاه او پرداخت. نقدهای وی در اسفار، در قالب چهار اشکال ارائه شده است. حکیم سبزواری که سعی در توجیه نظریه سهروردی داشته، به دفاع از وی در مقابل نقدهای صدرالمتالهین برخاسته است. این مقاله به گزارش و نقد و بررسی پاسخ های چهارگانه حکیم سبزواری به اشکالات صدر المتالهین اختصاص دارد. پاسخ های یادشده در مجموع سبب روشن تر شدن برخی از جوانب بحث، و روشنگری در جهت گشوده شدن راه های تازه گردیده است، اما هیچ یک در پاسخگویی به آن اشکال ها تمام نیست، بلکه هر کدام نیازمند تتمیم است.