ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاین های امیدبخش کلزا (Brassica napus L.) زمستانه با استفاده از تجزیه به مختصات اصلی

درک ساختار و ماهیت اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در برنامه های اصلاحی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به منظور مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی ژنوتیپ های پایدار، 12 لاین امیدبخش زمستانه کلزا به همراه رقم اکاپی (شاهد)، در شش منطقه سرد (بجنورد، همدان و اراک) و معتدل سرد (کرج، کرمانشاه و اصفهان) کشور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و به مدت دو سال زراعی 90-1389 و 91-1390 مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن محیط ها و ثابت بودن ژنوتیپ ها انجام شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل سال × مکان × ژنوتیپ در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. تجزیه و تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ × محیط با استفاده از روش چند متغیره تجزیه به مختصات اصلی انجام شد. با توجه به میانگین عملکرد دانه لاین ها در محیط های آزمایشی مختلف، محیط های آزمایشی به دو گروه کم تر از میانگین کل شامل، سه محیط و بیشتر از میانگین کل شامل، پنج محیط گروه بندی شدند. با توجه به نمودار حاصل از روش درخت با حداقل شاخه و داده های حاصل از ماتریس فواصل مرکزی، لاین شماره 5 (L63) و رقم اکاپی (Okapi) به عنوان بهترین لاین و رقم برای محیط های نامطلوب شناسایی شدند. همچنین لاین های شما ره 3 (L201) و 8 (L119) به عنوان مناسب ترین لاین ها برای شرایط محیطی مطلوب شناسایی شدند.