ارزیابی آسیب پذیری، راهکاری برای مدیریت پایدار مراتع (مطالعه موردی: مراتع قشلاقی شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان)

مطالعه حاضر با هدف سنجش آسیب پذیری اجتماعی-اقتصادی بهره برداران مراتع قشلاقی شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان انجام شد. بدین منظور، با استفاده از مرور ادبیات و نظرات صاحب نظران، مهم ترین شاخص های اجتماعی-اقتصادی مراتع استخراج شد. جوامع آماری تحقیق شامل بهره برداران مراتع قشلاقی، مراتع قشلاقی و کارشناسان مراتع بودند که حجم نمونه در هر کدام از این جوامع با استفاده از فرمول کوکران تعیین شد. با استفاده از پرسشنامه، نظرات کارشناسان و بهره برداران مرتعی در رابطه با شاخص های اجتماعی-اقتصادی اخذ شد. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات طیفی از کارشناسان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تعیین شد. در مرحله آخر، با استفاده از فرمول پیشنهادی می بار و والدز (2005) سنجش آسیب پذیری صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که پارامترهای حضور کارشناسان در مراتع، مشکلات محلی و فروپاشی نظام های بهره برداری گذشته و تعداد بهره بردار بیشترین تاثیر را در آسیب پذیری اجتماعی مراتع دارند. همچنین پارامترهای هزینه های زندگی، تعداد دام، وضع اقتصادی بهره برداران مرتعی، نوع دام و افزایش قیمت ها به ترتیب بیشترین تاثیر را در آسیب پذیری اقتصادی مراتع دارند. از طرف دیگر، تلفیق شاخص های اجتماعی-اقتصادی در سطح سامان عرفی، آسیب پذیری مراتع را بهتر می تواند نمایان سازد. بنابراین در برنامه ریزی های مدیریتی مراتع باید به شرایط اجتماعی- اقتصادی بهره برداران در سطحی پایین تر از ملی یا منطقه ایی (در سطح سامان عرفی) توجه کافی داشت. نتایج چنین مطالعاتی می تواند در بردارنده دستاوردهای مثبت و مناسبی برای مسئولان مدیریت مراتع باشد، تا آنان را از این منظر، در مدیریت، حفظ و احیاء مراتع یاری رساند.