پارادایم شناسی تاریخ نگاری باستانی پاریزی

محمد ابراهیم باستانی پاریزی (1393-1304 ش.) نقش و جایگاه ویژه ای در تاریخ نگاری معاصر ایران دارد. شیوه متفاوت او در روش، موضوع شناسی، ماخذشناسی و نگارش، هم اقبال عموم را در پی داشته و هم واکنش های مختلفی را در سطح تاریخ نگاری دانشگاهی موجب شده است. از این رو، نمی توان از تاثیر گذاری او در عرصه تاریخ نویسی و ترویج تاریخ خوانی چشم پوشید. به منظور نزدیکی به فضای ذهنی و دیدگاه نظری او درمورد تاریخ و شیوه تاریخ نگاری، در این نوشتار در پی آشکار سازی مفاهیم هستی شناسی (ontology)، معرفت شناسی (epistemology) و روش شناسی methodology)) تاریخی او هستیم تا جهان بینی حاکم بر ذهن مورخ مشخص شود و علل و دلایل کاربست های ویژه او در تاریخ نگاری از انتخاب موضوع تا ماخذ شناسی و شیوه نگارش به دست آید. بررسی استقرایی آثار باستانی حکایت از پیوند منطقی سه جزء پارادایم (paradigm) تاریخ نگاری او دارد؛ به نحوی که از هستی شناسی ایده آلیستی راه به معرفت شناسی غیر اثباتگرایانه می برد و در روش شناسی، انحصار ابزارهای عینی و تجربی را در درک تاریخ ناکافی می بیند.