زمین شیمی و تبادل جرم واحدهای بوکسیتی مختلف در کانسار بوکسیت مومبی (جنوب غرب ایران)

کانسار بوکسیت مومبی در 160 کیلومتری شمال غرب دهدشت و در منطقه ی ساختاری زاگرس چین خورده ی ساده قرار گرفته است. این ذخیره بوکسیتی از نوع کارستی بوده و دارای بافت اووئیدی و پیزولیتی است. توده معدنی از نظر کانی شناسی حاوی فراوانی بالاتری از بوهمیت نسبت به دیاسپور، هماتیت، کائولینیت و آناتاز است. در این پژوهش ژئوشیمیایی عناصر نامتحرک به منظور محاسبه ی مبادله های جرمی طی فرآیندهای هوازدگی و بوکسیتی شدن استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی این فرایندها عناصری مانند Si، Fe، Mg، P، K، Ba، Sr و Zn دارای تبادلات جرم منفی بوده درحالیکه عناصر Al، Zr، V، Cr، Ni، Ga، Y و LREE تبادلات جرمی مثبتی را نشان می دهند. علاوه بر این عناصر Nb، Hf، Ta، Rb، Cs، U و HREE نسبتا نامتحرک بوده و تبادلات جرم بسیار اندکی را از خود به نمایش می گذارند. تحلیل روابط بین عنصری کانه ها با استفاده از روش تحلیل عاملی نوع R (R-mode factor analysis) چند یافته ی مهم را آشکار می کند: (1) برخی عناصر کم محلول در زیرکن های آواری (Zr)، آناتاز (Ti) و احتمالا در بوهمیت، هماتیت و کانی های آواری (Ga) طی مرحله نهایی بوکسیتی شدن تمرکز یافته اند؛ (2) تمرکز Fe طی شرایط آب و هوایی مرطوب رخ داده است در حالیکه انباشت Al طی دوره های خشک تر آب و هوایی صورت گرفته است؛ (3) وزن های مشابه و معنی دار U و Th نشان می دهند که فراوانی کانی های سنگین عناصر (HFSE) ممکن است به صورت محلی در کنترل رفتار اورانیوم مهم باشند؛ (4) توزیع عناصر خاکی نادر سبک و سنگین در اثر میزان پایداری همبافت های حمل کننده REE و حضور فازهای کانیایی REEدار کنترل می شود؛ و (5) نسبت n(La/Yb) نشاندهنده ی تفکیک جزئی LREE/HREE طی بوکسیت زایی بوده و نوسان های موجود در این نسبت ممکن است نشاندهنده ی نوسان های pH در خاک باشد.