مدل سازی موازنه نیتروژن خاک در تولید گندم (Triticum aestivum L.) در گرگان

چالش های زیست محیطی و اقتصادی ناشی از مصرف کودهای نیتروژنی در کشاورزی، لزوم توجه به افزایش بهره وری آن را ضروری ساخته است. هدف از این آزمایش شبیه سازی بودجه بندی نیتروژن در مزارع گندم منطقه گرگان در شیوه های مختلف مصرف نیتروژن (تولید گندم دیم بدون مصرف نیتروژن، تولید گندم دیم با مصرف نیتروژن کم، تولید گندم آبی بدون مصرف نیتروژن، تولید گندم آبی به شیوه رایج منطقه، تولید گندم آبی با مصرف نیتروژن زیاد، تولید گندم آبی با مصرف نیتروژن خیلی زیاد) با استفاده از مدل SSM-Wheat در یک دوره 21 ساله (1369-1389) بوده است. نتایج نشان داد که میانگین کل تلفات نیتروژن در بین شیوه های مختلف مصرف دارای تفاوت معنی داری بود. در کلیه شیوه ها، سهم تلفات نیتروژن به صورت گاز (81 درصد) بیشتر از آبشویی (19 درصد) بود. دامنه تلفات نیتروژن بصورت دنیتریفیکاسیون 9/5 تا 2/59 و میانگین آن 2/23 کیلوگرم در هکتار و دامنه نیتروژن تصعید شده صفر تا 9/14 و میانگین آن 8/5 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین نیتروژن آبشویی شده مربوط به شیوه تولید گندم آبی با نیتروژن خیلی زیاد بود که با سایر شیوه ها اختلاف معنی داری داشت و کمترین مقدار آبشویی در شیوه تولید گندم دیم بدون نیتروژن مشاهده شد که اختلاف معنی داری با شیوه تولید گندم آبی بدون نیتروژن نداشت. بالاترین بهره وری به ترتیب مربوط به شیوه های آبی رایج (26 کیلوگرم در کیلوگرم) و آبی با نیتروژن زیاد (9/25 کیلوگرم در کیلوگرم) بود که با سایر شیوه ها اختلاف معنی داری داشتند. بر اساس نتایج آزمایش حاضر، شیوه تولید گندم آبی رایج منطقه بدلیل صرفه جویی در هزینه، کاهش تلفات آبشویی، کاهش آلودگی زیست محیطی و آبیاری کافی و مصرف کود کمتر، مناسب تر از سایر شیوه های تولید گندم در منطقه گرگان شناخته شد.